Written by
– Lalvansanga Pautu

‘Puanzar phèn’ thlirna

Zirsangkima lehkhabu thar, a lehkhabu tihchhuah pangana, “puanzàr phèn” chhunga a Mizo ṭawng kal hmang leh ziah zawm leh zawm loh chungchang a dik em tih lam chu a chhiartu leh he lama hre zawkte kutah dah ila; lehkhabu hlu leh lawmman atana sem tling a ni tih erawh ka sawi hmasa duh a ni.

He lehkhabua a zawnawlna leh ziaktu thuhma bakah, duhsaktu thuhmate te nen phek 9 a awh a. A chhungah hian thupui hlawm 3 awmin, a ziaktu erawh hi chuan heng thupuite hi Chan 1-na, Chan 2 leh Chan 3-na tiin a vuah a, heng Chan 3 chhungah hian thuziak 34 a dah a ni.

Zirsangkima hian lehkhabu hi a tichhuak nual tawh a, tuna mi erawh hi chu ama sawi dan takin a hawi zawng hrang hlak a ni a; a ngaihnawm a, min fuih a, tumruhna min pe a, zirlaite tan phei chuan chhiar ngei chi niin ka hria.

Zirsangkima hian tunlai ṭhalaite milin, an rilru sukthlek milin thawnthu a ziak ṭhin a, hralh pawh a kal a, huat thleng pawhin a lo hlawh tawh ṭhin bawk. Mahse, ama sawi danin tun ṭum erawh a 'ki' a rawn thlak ta thung a. Kum 2019 aṭang khan ni tin chanchinbu The Zozam Times-ah Thawhlehni apianga a thuziak awmin, huang a nei a; Pathiannia chanchinbu darh zau ber Zalen chanchinbuah huang nei bawkin, heng a huang neih aṭanga zalen taka a thuziah ṭhinte chu a tam zawk lehkhabuah hian a seng lut a, a ngaihnawm a, chhiar a nuam a, hriat a nuam bawk.

Puanzar Phen chhungah hian nu leh pate chhiar ngei ngei chi a awm a, zirtirtute tana hriat chi a awm a, zirlaite tana thuchah ropui tak tak awm a, chu'ng chu lehkhabu fak nana sawi belh ka ni lo a, a chhung thu aṭanga ka hmuh chhuah vek a ni zawk.

Tin, Pathian thu hriltute tana chhiar manhla tur tak niin ka hria a, mite en nawm siamsaktu (sap ṭawng han hawh ve khanglang ila – entertainer) te tan chhiar ngei chi a awm bawk a, infiam mite hriat ngei chi thlengin a awm a. Ka chhiar chhuak dap a, ka chhiar nawn leh ṭhin a. A chhiar turte ka chah duh chu min vel thei thu ziakte pawh a awm a nia. Hei erawh a ziaktupa ka dah sânna a nih miau avangin a awm lo a nih chuan mak ka tih zawk tur a ni thung.

A ziaktupa hi a mu ngai lo emaw ni chu aw… tih chang ka ngah telh telh ta mai! A lehkhabu thuziak tawp apiangah hian a ziah ni leh dar zat a tar lang a, zing dar 5 leh dar 8 inkara a ziah hi a tam viau mai. Ama insawi danin 'reh ri' nuam ti chi a ni tho a; zan a meng rei a, zanlai vela a ziah mai ṭhin ni tura ka ngaih kha hei chen a thuziak ka chhiarsak hnu hian a ni ta hauh lo tih ka hre hnuhnawh ta! A mu mang hian ka ring ta lo zawk a ni!

Kan sawi tak ang khan a bu chhung thu hi Chan 3-in a then kan tih tawh kha. Chan 1-na hi a ngaihnawm tluan parh. "An Chanchin" tia a thupui dahin, mi hlawhtling leh neksawrna ngam lohte chanchin hlir kan hmu a, an chanchin kan chhiar turho hi khawmualpui hrang hranga mite an ni nawk. Kan sawi vek chuan ka hriat hnu in ti palh ang, a thupui vuah a nalh/mawi hlawm a. Zico aṭanga Gaga min thlenpui thu hi chu sawi hram leh si teh ang.

Chan 2-na chhungah hian thupui 7 awmin, "Kan Chanchin…" kan ram pasalṭhate kan hmu ve thung. Kan hnam tana mellung pawimawh tak tak phuntute a chawimawina leh an chanchin a rawn dah hi a hlu. Hei hi a ni, zirlaite hian hria se ka duhsakpui bawk chu. A tam zawkin kan hriat hnu tam tak a lo awm pawh a ni thei, hriat hnu neite an awm a nih pawhin a ziah belhna mawlh hi a tihlutu zawk niin ka hre bawk.

Chan 3-na lamah hian "Ka Chanchin" tih awm bawkin, thupui 5 a dah a, hei hi "Zira's show" tiin ka phuah ve tawp mai a. Thu zangkhai kan tih, mahni insawisa chunga thu hlimawm leh pawisawi lo ziah a thiamna, a awm dawn lo emaw ka tih a rawn khung khawmna a ni ve thung a. Hemi chan 3-na in chhiar chhung zawng hi chuan a ziaktu mitthla chungin han chhiar ve mah teh u, 'A va ni dawn chiang kuang tak!' in ti vek ang.

Kha'ng zawng kha a bu chhung ka chhiar aṭanga ka hmuh, ka ziah theih chu a ni a. Lehkhabu hlu leh rotling a ni dawn tih hi hmuin ka inhria a. Hun hmasa lama a lehkhabu ziah tak ho kha an ṭha lo tihna ni lovin, Zalen leh Zozam Times-a huang a neih hnua Zira puitlin sâwtzia leh lehkhabu hawiher thlenga a thlak tate hian hringnun hi a rawn man chiang ve tawh tih ka chiang hle mai!

A tawp nana ka belh leh hram duh chu, Zirsangkima lehkhabu pangana hi, leia, neiha, chhiara, zira, nunpui chi a ni. Kan ngaihsân Sap leh hnam dang mi lar - zai thiam, lem chan thiam, infiam mi, ziaktu, sumdawng leh zirna kawnga mi hlawhtlingte chanchin… mi nazawngin an puanzàr phèn (behind the scene) kan hriat lohte awmna a ni a, Mizo zinga chhuanawm tak takte phek lehlam nun thlenga a awm hi a hlu ka ti a, mahni infuih nan vawi khat mai ni lo, vawi tam chhiar chhuah chi niin ka hre bawk.

– Lalvansanga Pautu