Chhura thlan Mizote (Faina Hapta pual)

Kan kawmtlang pa hian, “Mizote hi chu Chhura thlah dik tak kan ni tih a chianna chu bawlhhlawh kan paih darh mai mai a, a hnu lawkah fai hnatlang an ko a, mahni paih darh ngei mai kha phûr takin kan tifai leh sûrh sûrh a, Chhura thlah kan ni tih loh rual a ni lo,” a ti a; a dik thui viau mai awm e. Mizorama cheng te hi hi faina thuchah la dawng miah lo, faina lama infuihna la chhiar miah lo leh fai hnatlanga la tel ve miah lo hi chu kan tlem ngawt ang. Heti chung hian fai erawh kan la harsat hle si. Fai awlsam dan kan sawi a, bawlhhlawh a bâwma paih mai a nih thute chu hre lo pawh kan awm lo vang. Mahse, kan fai vek hauh lo, buaithlak tak chu a ni.

Zu nge kan buan hneh loh balhna

Mizoramah hian kan hneh theih loh, kan buan mek hi thil lian deuh pahnih a awm a. Pakhatna chu zu a ni. Zu hian min suat nasa a, full time-a zu in, ni tin zu in hna bera nei hi kan tam viau mai. Zu leh a kaihhnawih avangin ni tin hian kan thi zawih zawih mai chu a nih hi maw. Mizo tan chuan zu hi kan buan hneh theih loh tih loh rual a ni lo.

Kan buan hneh theih loh dang leh chu fai lohna hi a ni bawk awm e. Heti khawp hian kan inzirtir nasa a, ṭhangthar deuhte hi kan zia deuh kan ti a, mahse, kan zia tak tak chuang miah lo. Mizo thisenah hian fai lohna bet hi kan la phiat thla fai thei meuh lo. Lehkhathiam leh sikul ṭha chhuak pawh hi kan la zia vak lo. Kan inzirtir nasat ang hu chuan thil sâwt lo tak chu a ni. Ram pum huapin beihpui kan thlak a, YMA-ah section level, branch level angin kan ti a, Central YMA thlengin fai kan buaipui a; a sâwt mawh viau mai.

Sorkar lam pawh hian thiamthil hrang hrang a show kual a, khua fai inelna, YMA branch fai inelna an ti a. Kohhran thlengin kan buaipui luih luih a; mahse, kan fai tak tak thei meuh lo. Fai thei lohna hi nge kan buan hneh loh a, zu hi tih zawhna inzawt ila, zawhna chhan harsa tak a ni awm e. A pahnih hian kan buan rei tawh, mahse, vawiin ni hian kan la hneh hleithei lo chu a nih hi.

Motor changkang, changkanna chhawm tel lo

Tun hma lam khan motor leh bike nalh deuhte hi nula a chhawm em kan ti fiamthu ṭhin. Tunlai hian kan motor changkan tak takte hi changkanna chhawm tel vak lo, faina lama changkanna chhawm tel lo a va tam tak em. Khawpui lûn laiah hian motor changkangin mahni bawlhhlawh fûn phur chhuak a, kawng sir remchang laia dah mai mai ching kan tam mai. Mizoah chuan motor nei thei hi tlema khawsak zia deuh, tlem changkang deuhah kan ngai a. A teuh lo.

Mi rethei leh harsa zawkte hian chuan lui kawrah, an kawmtlangah an lo paih a ni thei e. Mahse, motor nei thei, in la changkang leh officer zingah pawh mahni motor-a bawlhhlawh phur chhuak a, kawng sira dah tawp kan la tam hi a lungchhiatthlak tak zet. Mi rethei leh harsa zawkte hian kawngpui sira dah turin an bawlhhlawh pu chhuak lu lu lo vang. Mahni motor nalh taka phur chhuak, mi veng kawng sira paih mai chingte hian an bawlhhlawh hi tu lo paihah nge an tih ang le? An kawtah hetiang hian miin dah se an lawm bik miah lo vang. Hetiang ti ho hi ram tan ṭhanmawhbâwk an ni tih i hre thar leh ang u. Hei pawh hi Chhura thlah min tichiangtu bawk a ni thei mai awm e.

Balh hi sual a ni tih min lo zirtir se

Tun hma khan Africa hnam pakhat, bâl ve e mem ṭhin chu, balh hian ramhuaiin a chên chilh duh tih kha an ngaihdan a ni a, an ramhuai hlauh vangin an fai phah ta em em tih an sawi ka hre tawh a. Kan Zosap missionary hmasa ho kha Mizo ho khan kan ngaisang viau a, an thil zirtir pawh kan zâwm ṭha viau hian an sawi ṭhin. Khang hun lai khan balh hi sualah min lo ngaihtir ta se la, Mizo hi kan fai duak mai ang em aw ka ti.

Hnam tin hian hnam tih dan, nun phunga kan neih thil hrang hrang kan nei vek a. Chung chu kan hnama bet kan thlah theih mai loh thil a ni fo. Chung ang chu khawvel hmasawnna pawhin a tihbo theih loh tam tak a awm. Chung zingah chuan Mizo hnam hian balh hi kan hnamah a bet ta bik emaw tih mai tur a ni a, vawiin thleng hian kan thlah theih meuh lo chu a nih hi; a zia lo hle mai. Balh hi kan hnama bet thil ṭha lo paih chhuah ngai (social evil) tenau chu a ni ngei mai. Tun aia fai zawk tura inzirtir dan ṭha zawk hi awm se chu kan sâwtpui ngei ang.

Ui ai changkang chuang lo Mizote

‘Ui in a luak a ei a, vawk tuihâwkah bawk a inbual leh ṭhin,’ tih thufing kan nei a. Ui aia nikhua chuang lo hi Mizo zingah kan tam lo ang maw le ka ti. Mizo zingah kan tui tlan hnâr tichingpen duh kan tam mai. Tlawng hnara leivung paih ching te, ek lo paih mai duh tawk te, mihring ei atana ṭha lo paih duh kan tam mai a. Heng ho hian ruahtui khawlin an nung bikin ka ring miah lo. PHE tui tlan ṭhin, tui haw loh nikhuaa buai ve em em thin ṭho, áng ve hlawk hlawk ṭhin an ni ngei ang. Mahse, an in tur tihhlawhhlawh chu an tím chuang lem lo. Heng mite hi ui aiin an fing chuang em maw ni le?

Kan thli bâl te, tuihâwk luankawr pangngai hnawmhnawkte hi chu thuhran lo ni se, a hranpaa lui tihbawlhhlawh nan leivung leh thil ṭha lo paih duh kan la tam dan en hian, Mizote hi chu ram ropui tak kan la thleng lo tih chuang takin a lang reng mai. Hengte hi Mizo min ti-Chhûr-tu takte pawh a ni thei awm e.

Mi ram chu an fai kan ti ṭhin

Mi hlawhtling ni tur chuan mi fate nih a ngai kan ti fiamthu ṭhin. Mi fate chauh hi an hlawhtling ṭhin anga ngaitu hian mi ram faizia kan sawi fo a, keini ram erawh fai ve turah kan ngai lem lo. India mi chu Singapore-ah fai thei a, mahse, India ram a lo let leh chuan Singapore-a a fai ang khan fai zui a tum lem lo an ti ṭhin. Keini Mizo pawh mi ram faina sawi nuam kan ti a, kan rama fai erawh kan tum lem lo. Kan hmuhsit vai kan tih nen hian kan danglam viau lo. Mi faizia kan sawi a, mahse, kan chan turah kan ngai miah lo hian min tifai thei lo a ni ber e.

Vai lal lo zin kan faina

Mizo hi chu nawr kal ngai, nawr kala kawm tlak hram hram hi kan ni a. Thil reng reng hi nawr chawp ngai hnam kan ni. Thil mak deuh chu, Mizoram hi India President leh Prime Minister lo kal dawn vela fai vak ṭhin kan ni a. Hmân kum khan Mizoram University-ah G-20 Meeting pakhat a awm dawn a, sorkar lam pawh a ṭang viau a, kawng sira vawk inte kha an khuh an ti. Hman nía PM lo zing tur pawh kha kan fai phah teh e. Vai lal hi lo zin fo se la, kan fai phah ngawt ang. Nawr kal chawp ngai lova fai hun hi eng tikah tak thleng ang maw le?

Faina hi kan beih nasa viau a, hma kan sawnpui ve viau nâin, kan beih nasat angin kan la fai lo deuh a ni. Chuvangin, tun aia fai lehzual tur hian theih tâwk kan chhuah lehzual a va ngai em.

- Dr C Lalengkima