FAVANG BORUAK
Fûr chhia a reh ṭan a, khua a lo tuihul ṭanin, boruak uap cherh churhte pawh chu a lo reh ṭan ta bawk a, favâng boruak a rawn her ṭan ta. Favang boruak nawm hun chhung hi a rei lo viau nâin thil thlakhlelhawm tak a ni a, ni rei lo te hnuah thlasik khaw vâwt a rawn thleng leh mai dawn tih pawh tuma hrilh hran ngai loin kan hre vek a. Chumi lo thlen hma hun tlemte chhung chu favang boruak thlakhlelhawm tak chu a ni si. Ṭhenkhatte tan chuan nakin lawkah lal pian champhaphak lo thleng leh mai tura ngaiin ngaihtuahnate pawh hman a hun lai takte pawh a ni bawk ang a, ṭhenkhatte thung chuan kumtluana thawh rah seng turin an ngaihtuahna an hmang ngei bawkin a rinawm.
Favang boruak leh Mizo nun hi thil inzawm tlat a ni a, a bik takin kuthnathawktute tan hian he hun hi hun hlu tak leh hun pawimawh tak a nihna a awm a. Kum tluana kan thawh rah buh leh bâl seng hun a thleng ṭep tawhin, chumi atana inpuahchahna hun thawl ṭha tak chu a nih bawk avangin patling tan he hun tlemte hi a hlu a. Nu ho tan pawh he hun hi dai hnaia thing tuah lak khawmna hun atan leh thali rah eng ilo seng hun a nih bawk avangin, chu hun tlemte chu bawh pelh hlau takin zing hma takah an tho a, an phe vat vat ṭhin.
Favang boruak lêng kara ruahtui bângnawi lo baw leh zauh ṭhinte ngei pawh chuan kuthnathawktute tana ngaimawh thamin engmah a rawn thlen tak tak tawh ngai chuang lo a. Thlasik boruak rawn thâwt chak tawh erawh chuan rim a rawn chhuah ṭan dawn dawn ṭhinin tihsual chang deuhah phei chuan zan khat thil thuah khua a rawn vawt thut thut ṭhin bawk. Chutianga favang boruak luahlan châka thlasikin rim a rawn chhuah ṭan lai vel tak chuan pathlawi lungleng leh kum upa deuh tawh lam, zing mut a har tawh ṭhinin mahnia zai rût rût a awl viau ṭhin bawk a. C. Ṭhuamluaia khan nipui boruak nawmzia hahipin a sawi tak nâin, bân pharin vote la chiah ni ila, favang boruak nuam ti zawk lama ban phar kan tam zawk mai thei. A chhan pawh Zoram boruakah hi chuan hun dang zawng aiin a nuam a, a hun chhung rei lo deuh mah se la, thlakhlelhawm tak a ni ṭhin.
Ramsa leh sava chi tinte pawh he hunah hi chuan an lo thau chho ṭan a. Savawm a ni emaw, sakhi a ni emaw, eng sa pawh mai chuan he boruak hi an ngeih a, an mûm kûng kûng a, chu tak chu pasalṭha tan ramchhuah a nawmna pawh a ni. Thang kam mi tan pawh he hun baka hun ṭha hi a tam kher awm lo e. Vahrit, varung, vahlah leh sava dang reng rengte pawh an lo thau chho a; varung pahnih khat lek pawh manhla tak a ni ṭhin.
Hla phuah thiam Damhauh khan a hla pakhat ‘Ṭhal favang kawl eng leh turnipui khi’ tih hlaah chuan, lunglenna chu khuarei thil, thilsiam dang hmangin mawi em em maiin a puang chhuak a:
Ṭhal favang kawl eng leh turnipui hi,
Lawm an tam e, leltlang zai mawite’n zai lo sa;
Lungleng chuang leltepa’n lenbuang zar a awi e,
Thlang kawrnu leng nen sen nau ang kan ṭap e,
Sên nau ang kan ṭap e.
Khua a lo tuihul a, favang boruak a rawn thawt meuhah chuan nungchate pawhin nuam an tiin an theihna zawng zawng hmangin Pathian an fak a, an chawimawi a. Therengte chuan inthlahrung hauh loin an aw râwl neih zawng zawng nen an kiu a, sava chi tinrengte pawhin aw rawl tawp tawpin an hram bawk a. He hun zet hi chuan mihring chauh ni loin, nungchate pawh a khawih bik emaw tih mai tur a ni.
Zing thawh fuh loh a awm tak tak thei tawh lo. Naupang zing tho ṭap nghal mai ṭhinte pawh chuan favang boruak vang chu a ni em ni tih turin ṭah an tum tawh ngai lo ringawtte pawh hi hun dang zawng aia a danglam pakhat chu a ni. Nu fel deuhin zing ni chhuah hma aṭangin mutbu an pho a, thawmhnaw bâwm aṭangin thawmhnaw lum lam phawrhin an pho ṭang bawk a. Nakin lawka thlasik rawn thleng mai tur atan an thiam dan danin an lo inbuatsaih lawk a.
Fam ngaih lunglen vanga zan mut ṭhat loh ṭum phei chuan nilengin mittui a tla fep fep reng thei hial a, mahni chauha thlanmuala ṭah hawm hawm a chakawm ṭhin. Favang boruak zet hi chuan mihring nunah nghawng a nei lian bik tihloh theih a ni lo a, ngaihtuah loh tur tur ngaihtuah a awl a, fam tate ngaih a zual duh hun bik lai tak pawh a ni. Kum tam tak leh hun rei tawh taka kan lo ṭhen tawhte pawh he hunah hi chuan an rawn thar lehin, mumang lamah te hial kan lo hmu a. Patling inti ve tan pawh zing thawh fuh loh ṭum hi chuan biak huphurhawm takin nilenga lungawi lo hmel put mai hi a awl viau ṭhin.
Hetiang hun hi pipu hunah chuan khuangchawi hun an tih lai tak pawh a ni a, a neinung fate tan chuan ropui leh urhsun taka khuangchawi nana hun duhawm lai ber a ni. Mi tinin zangkhai tak leh hlim taka hun an hman theihna tura thlawhhma lamah pawh an hun thawl nei lai tak a ni bawk a. Hmun thengthaw deuhah kal ila, khawhawi a nuam em em vek mai a, mit tlin tawkin engkim mai hi a lang fiah kuar bawk a. Hla phuah mi tana hla thar phuahna tham turin khawhawi a nuam em em ta mai te hi favang boruak vang liau liau a ni a tih loh theih loh. Motor thawm awm lohna hmun, hmun reh takah kalin han hawi khawthawng vel mah ila, kan mithmuh apiangte hian lung a tileng bik riau zel tawh mai a. Sava thlawk lai leh phengphehlep thlawk mai mai te pawh hian awmzia an nei bik riau te hian a hriat vek tawh mai a ni. Sava hram ri leh chiau ri nak nak te pawh chuan eng emaw sawi an nei vek maiin a hriat tawh a, khawhar mi tan lah khua tihartu vek an ni ta mai si te hi favangin a ken tel vek an ni.
Favang boruak nawmna pawh mi tam takte chuan kan hre thei tawh kher lo mai thei a; kan hnathawh leh thil tihin a zir loh kan ti dawn nge, a zir vang zawkin sik leh sa lam pawh kan ngaihtuah meuh lo pawh a ni mai thei e. Chutiang pawh chu lo niin, kan ngaihsak leh ngaihsak loh lam pawh ni chuang loin favang boruak nuam tak chuan kum tin hun rei lo te chhung lek pawhin a ṭhatna min la chhimtir chhunzawm thei zel mai hi hring fate kan vanneihna tak pawh a ni ngei awm e.
- Mahmuaka Chhakchhuak