Welcome to Aizawl Zoo
Tlangnel taka welcome-tu tur pawh ka ni chiah chuan ka hre chuang lo va, mahse, tun ṭum atan chuan a thlavang hauh deuhna lam sawi ka tum avangin ka hmang teh ang. Sahuan hian fakna lam aiin sêlna lam a tawk deuh char char zawk a; sêl hi a sualna a awm hran lo va, a thlavang hauh ve deuh pawh a sualna a awm chuang lo vang chu. A thlavang hauh tih lêmah, fak chiam ka tum hran lo va, thil awmzia sawi ka tum a ni ber zawk e.
He Sahuan hawn ni, November 24, 2006 khan ka tel ve a, hawngtu khatih laia Chief Minister Pu Zoramthanga thusawi pawh ka la hre nual a. Sahuan enkawl dan leh luh man chi hrang hrang relna State Board for Wildlife-ah ka tel ve char char bawk. Hmânah PFA lam hotunu vainu pakhatin (a hming sawi lo mai ila) a sawisel chiam ṭum pawhin Sahuan thlavang hauh hian ka lo ṭawng chhuak tawh nghe nghe. Ngei leh huat hial pawh ka hlawh phah ve tawh a, sawi awm tak chu ka ni ve thovin ka hria.
Aizawl Zoological Park hi Mizoramin sahuan kan neih chhun a ni a, a dinhmun hi kan beisei angin a ropui viau lo a nih pawhin, kan ram tan chuan thil hlu tak chu a ni ve phawt mai. Sahuan tlawhtute ngaihdan a inchen lo nasa hle a ni tih a hriat theih reng mai a; a tlangpuia lak chuan faktu aiin sawiseltu kan tam niin a ngaih theih awm e. A hminga nungcha humhalhna lama phak tawka ke lo pên ve ṭhin nihna laiah ka hnenah pawh hian selna a lo thleng ve fo mai a. A tlangpui chuan ramsate an chêr, an enkawl ṭha tawk lo, an rilṭâm hmel, an lainatawm, an awmna hmun a hrehawm tihte a ni.
Sahuan kan tlawha kan hriat hmasak tur hi han tarlang hmasa phawt ila; chuta ṭang chuan kan thlir dante pawh tlem chuan a dang ve hret mai thei.
(1) Zoo hi in-situ leh ex-situ conservation tia an vuahah ex-situ chhungah khawvelin a pawm a ni a. Nungcha vâng tawh inthlah pun leh theihna tur te, zir chiang mite tana zir chian theihna tur atan te, mipui nawlpuite’n awlsam taka kan hmuh theihna turtea buatsaih a ni.
(2) Ramsate hi ramhnuai (wild)-a awm aiin sahuana enkawl (captive) an nih hian an dam rei zawng (lifespan) a lêt deuhthawin a pung thei. A chhan chu, mihringte enkawlna hnuaiah chuan an hriselna endik fo a ni a, an damloh leh harsatna an neih pawha enkawl dam an nih zel vang a ni.
(3) Zoo-a ramsate hi thau kûnga hmuh tum tur a ni lo. Mihringte ang bawka BP sang, zunthlum leh natna chi hrang hrang nei ve thei vek an ni a. Chuvangin, mi thiamte’n an taksa mamawh tawk tur ration an bithliah ang pek an ni a, ramhnuaia awmte anga chet kualna ṭha nei ve lo an nih avangin an thaupui tur khawpa hnianghnara pek awih a ni lo.
(4) Ramsa tam zawk hi chu vir leh duham tak an ni a; a bikin kan hmuh tam zingah Zawngte phei chu an puar em em lai pawhin ei tur pek dawn chuan chuhhelh huam huam reng an ni. Zoo tlawhtu zingah ei tur lo pe tawk an awm ṭhin avangin chumi beiseina nen chuan an awm ve bawk. Chuvangin, sahuana ramsate hi a tlawhtute’n eng mah pek loh tur a ni.
(5) Zoo thawktute hi a thiam ber ber leh expert an ni vek bik lo va, tih fuh leh fuh loh pawh tam tak an nei ve fo tih hi hriatsak fo ila. An phak tawkah an inzir nasa tih ka hriatpui ve chuan ka hria a, hma pawh an sawn khawp mai. Kan tlawh ve ṭuma kan duhthusam lo lai hi social media lamah au chhuahpui nghal pawp lovin, a hmuna ṭhutchilhtute hnenah sawi ṭhin ila, anni pawhin ṭha takin an lo dawngsawng ang a, hmasawnna ṭha zawk a thlen ngei ang.
Sawi zel ang aw.
Sahuan enkawl hi hetia kan ngaih mai ai hian rin aiin a hautak a ni tih hi hriat ve fo a ngai. Enclosure chhungah tih tur dang nei miah lova awm na nâ nâ chu, an hman ropui si a, zawng phei chuan eng maw ti tiin an kheuh an kheuh a, tihchhiat tawk an nei a, an chhuak thûl, man leh an ngai. Ramsate’n thingbuk hlim an mamawh avangin thing zuah a ngai a, chhuah nana an hman loh nan a zar thlak a ngai leh a. Thlipui thawh hun lai phei chuan thing tlu leh zar tliak enclosure chhunga a lo inbân liam avanga chhuah nan an lo hman changte a awm. Chutiang reng reng chuan hun an hmang kumtluan a ni tihte hi hriat ve fo tur.
A bik takin savawm chhuak hi a buaipuiawm zual a. Mizoram chu hmun rualrem a ni si lo, kah mut pawhin rei a mu thei si lo va, cage-a dah luh hmaa a lo harh leh hman changte a awm a, tlanchhiatsan rihte a’n ngai leh a. Mi pawi a khawih ang tih a hlauhawm si avangin nunna thâp tak meuhva man chang pawh an nei fo. Savawm chhuak hnuhnung ber phei kha chu hun rei tak an man theih loh hnuah kum 2024 Krismas ni tak khan a haw ve leh si a. Mite’n hunpui hlim taka kan hman laiin savawm buaipui reng rengin an hmanhlel nileng a ni. Kawng lehlamah chuan, a haw kha a lawmawm rualin, Krismas ni kher khera a haw kha a ngeiawm duh ve phian mai thei. Enclosure tihfai ve reng a ngai a, hei pawh hi thil nuam tak a ni lem lo.
Hengte hi Aizawl Sahuan thawktute thlavang hauhna atan pawh ka’n tarlang ve hrim hrim duh a, fak hlawhna an nei lo lutuk hi an lainatawm riauva hriat chang ka neih fo. Fak hlawh loh lutuk luatah hian thawktute rilru pawh hi a hnual ve rawih thei a, an tha tichak tura han fak phûrte hi an tan pawh a hlu a, ṭan lak lehzualna a siam ve thei a ni tih kan hriat reng a pawimawh khawp mai.
Hetianga an thlavang han hauhsak hian an ṭha ta vek e, kan tihna lam erawh a ni lo. Ṭan lak lehzualna tur leh inzirna tur tam tak an nei reng a ni tih an hriat reng a pawimawh a. Ramsa hmanga sumdawnna kawngah Mizoram hi a kalkawng pawimawh a nih avangin ramsa man a tam khawp mai a, chungte dah khawmna chu Sahuan hi a ni mai lo thei lo. Hetiang enkawl hi a hautakin a buaithlak hle a, thiamna bik nei lo tan phei chuan inzir fe a ngai a; inzir chawp zel chungin an enkawl ṭhin tihte pawh kan hriatpui ve a pawimawh. Sahuan aṭanga ramsa leh sava man sa bo chungchang khan sawi a hlawh hle a, inrinhlelhna pawh a nasa a. Hemi chungchang hi chu kei chuan thui tak ka hre lem lo va, hun lo kal zel turah hmingchhiat hlawh mai a awl avangin fimkhur nan hman a ṭha viau awm e.
Sahuan hi an dinhmun ka hriatpui ve chinah indaih lo reng rengin hun an hmang deuh em ni aw ka ti a. A luhna fee lut zawng zawng hi sawrkarah an chhung lut a, Sahuan enkawl (maintain) nan hman nghal a ni hran lo. State sawrkar aṭanga enkawlna an hmuh hi a beitham lulai deuh em ni aw a tih theih awm e. Mizoramin sahuan kan neih chhun a nih avangin kan state sawrkar pawhin tun ai hian ngaihven lehzual se a duhawm khawp mai. A ṭul phawt chuan kei pawh State Board for Wildlife-ah member ka la nih ve angin rawtna siam a ṭul chuan siam ve zel ka tum ang.
Mi ramah chuan sahuan an ngaihlu khawp mai a, sawrkar mai ni lo, mipui lam pawhin an ngaihsak hle ṭhin. Sahuan ramsate tan donation pawh a lut ruih ruih ṭhin a, hriatrengna eng emaw atana enclosure sakna tur donate te, hming chher nana eng emaw tih chi hrang hrang a awm ṭhin. Hetiang lamah hian kan la harh lo viau mai a, sawisel thiamna lamah hian kan harh deuh hle thung niin a lang rih. Ngaihtuahna dik (positive mindset) kan neih thiam a ṭul khawp mai.
He Zoological Park hi kan neih chhun a nih miau avangin kan zavaia kan duat a, kan ngaihsak tlan a ngai a. Tlawhtu zawng zawng pawhin rawtna ṭha leh finthlak zawk kan hria a nih chuan thawktu leh enkawltu hnenah kan thlen a, kan finchhuah fo a pawimawh a. Chu chu thuneitu lam pawhin an lo dawngsawng thiam turah ngai ila, sêlna thu tlangzarh nghal hluai zel ai chuan rah ṭha a chhuah zawk ngei ang tih a rinawm.
Aizawl Zoological Park tlawh ila, nungcha humhalh pawimawhzia i zir chhuak ang u.
- K. Lalmuansanga Zotei Pa, ASEP