Zûntei nu siam ang: AR chhuahsan ram
India Independent hnua Assam Governor hmasa ber Sir Akbar Hyderi KCSI, PC, ICS chu Aizawlah January 18, 1948-ah a lo zin a, ni li a châm a. Chuta Mizo Union thu thlen pawimawh tak pakhat chu hei hi a ni: “Sipai leh civil mite nunphung hi a danglam avangin inawm pawlh hi a fel lo a. Chuvangin, Aizawl khawpui lailia Assam Rifles cantonment (hmun) hi khawpui dai lamah sawn ni rawh se. Assam Rifles sakawr in (New Market ni ta) leh an rifle range (Electric Veng leh Chanmari Veng ni ta) te hi sawn bo ni bawk rawh se,” tih a ni. Chuta Assam Governor chhanna chu, “Hmun dang remchang a awm theih chuan ngaihtuah a ni ang,”.
Tichuan, kum 1948 aṭang chuan political party tinte chuan an theih ang tawk ṭheuhin Assam Rifles sawn chhuah hna an buaipui vek a, chuta atana kan ram hruaitute thawhhona rah chu kumin 2025 hian a lo puitling ta a; chuvangin, tute mah inchhuang tur bik an awm lo. Tichuan, thil pawimawh ber ni ta chu – AR chhuahsan ram hi engti anga hman ṭangkai tur nge ni ang tih chu a ni ta a ni.
Tunah chuan Mizoram capital Aizawl timawitu leh boruak thianghlim siamtu AR ram chu rambuai laia khawkhawm khawram ang maiin a ṭhing ṭhup ta mai le! Engtin tak ni zel ang maw? He ram hman ṭangkai dan tur thuneitute ruahman chhinna han ngaihtuah chuan, tun hmaa kan lo suangtuah dan nen chuan a inpersan ta hle mai. Tun hmaa Land Revenue Department-a ka thawh ve lai khan Assam Rifles insawn chhuahna tur hmun remchang vawi duai lo kan ngaihtuah a, a tawpah Zemabawk Zokhawsang khaw hmunhlui hi thlan niin, engkim tihfel a lo ni ta hi a lawmawm hle a ni. A nihna takah chuan Zokhawsang hmun hi Aizawl khawpui tihzauhna atana hmun remchang leh ṭha tak a ni a, chuvangin, hmun hla deuh zawkte enpui a ni a. Amaherawhchu, Assam Rifles ho hian Army-te angin thuam ṭhat an nih ve loh avangin civil mite nena inhnaih chilha awm an mamawh ve a ni, tia an ṭan ve tlat avang leh, sawn chhuah a ṭul tawh em avangin Zokhawsang hmun en felpui mai a ni.
Tunah chuan AR chhuahsan ram hi engti anga hman ṭangkai tur nge ni ang tih chu kan ram hruaitute ngaihtuah ber a lo ni ta a. Kan hriat angina, tuna ruahman chhin ang chuan sawrkar building pawimawhte dah tumnate chu a thawm a ri ring hle mai. Tun hmaa kan hotute lo suangtuah dante pawh hi han tarlan a ṭha awm e.
Tun hma lama lo suangtuah chhin danah chuan, ‘Aizawl city park mawi leh nuam tak siam a ni ang a; heritage preservation atan building pawimawh bikte chu vawn ṭhat a ni ang a; boruak thianghlim min petu leh khawpui timawitu atan afforestation-ah thing leh pangpar mawi tak takte phun a ni ang tih leh, city car parking lian tham tak, building chhawnga sak a ni ang,’ tihte a ni.
Tuna ruahman chhina Mizoram Assembly House sak tih hi chu sak ṭhat an duh chuan tuna an hmunah hian a chhawngin mawi leh nalh takin sa mai se. Aizawl Civil Hospital zauh nana Aizawl Thana hman tum pawh hi a ṭul a nih chuan Civil Hospital thlanglam ram âwl zau tak awm duai mai hi hmang ṭangkai mai se, tichuan Thana sawn kher a ngai lo vang. Department hrang hrangin an dil chungchang chu sawi tam lo mai ila a ṭha ang e.
Aizawl city leh Mizorama hnam dang awm vete leh tourist-te’n hrehawm an tihna ber pakhat chu recreation centre kan nei ve rih lo hi a ni. Master Plan for Aizawl Vision 2030 prepared by Aizawl Development Authority phek 19-naah chuan hetiang hian ziak a ni: “A requirement of atleast one indoor stadium for every 10,000 people has been taken as a guideline for future proposal. Present premises of Assam Rifles, proposed to be shifted elsewhere has been proposed as one of the locations for city level recreational facilities and open space. Larger play grounds are required in North Aizawl, East Aizawl and West Aizawl.”
Aizawl Master Plan siamtute hi chuan Aizawl leh Mizoram capital thlirin intihhlimna hmun pawimawhna an hre chiang khawp mai le. Aizawl Master Plan-in ngaih pawimawh a hlawh ta lo hi chu vanduaithlak tak a ni. Tuna kan hruaitute hmalak tum dan hi chu Zuntei nu siam ang maiin kan hlim dawn emaw kan ti a, kan buai phah hle zawk dawn a ang e. Engpawhnise, engmah thutawp siamna tak tak a la awm rih loah ngai phawt ila, a hahdam thlak mai ang. I lo thlir rih phawt teh ang.
- S. Rolianthanga, Ph – 9436141536