FCAA 2023 a hlauhawm loh, eirukna a hlauhawm zawk
A hmaa ka ziah tawh ang khan Forest (Conservation) Amendment Act (FCAA) 2023 hi a hlauhawm loh. Hei ai chuan Central aṭanga lokal development scheme/project behchhana dik lo taka LSC/land lease/VC pass, etc. lem siam chawp hmanga zangnadawmna (compensation) uchuak taka lo beisei a, sawrkar sum eiruk ṭhen vea hleh ṭhen ve phet tum ṭhinna leh hlemhletna, pamhamna ṭha lo tak hi Gehenna meipuia tlak hnua chatuana thlarau chawpa boral theihna a nih avangin a let 1,000 aia tama hlauhawm zawk a ni. Chuachhapah, a kara lo tlazep fake commissioner/broker leh zangnadawmna sem huna bill aṭanga 10-25% beisei ṭhin minister/MLA/bureaucrat-te leh an phungbawm phu suau suau ṭhinte pawh a awm tawh dawn lo niin a lang.
Central sawrkarin FCAA a pawm ta hi chu a va’n lawmawm tehlul êm! A lawmawm êm avang hian awmni khama Aizawla Zo fate Lammualah a huhova tlanglam zaite nen han chheih lâm dup dup theih a chakawm. Engpawhnise, hlauh ngah hovin FCAA an hlauh chhan tlem tarlang lawk teh ang.
1. FCAA 2023 hi ram leilung fate tan hlauhawma ngaih a ni a, a chhan chu kum 2006 Forest Rights Act (FRA)-in a pek dikna chanvo a neih a chhuhsak nia an ngaih avangin. Ramngaw humhalhna dan a siam danglam hmaa VC (Gram Sabha) remtihna lak hmasak a ngaih ṭhin kha a bo tawh vang a ni ber. Ramngawa cheng ramsa & nungchate dikna chanvo pawh ngaih pawimawh loh vang niin an ngai bawk.
2. Indigenous community-te tana ngaihtuahna bik chu? Conflict with the Forest Rights Act (FRA), 2006: FCAA, 2023 hian FRA hi direct-in a dodal niin an sawi a, FRA erawhin indigenous leh ramsate dikna chanvo a pawm a, a humhim bawk niin an ngai.
3. He dan thar hian forest land diversion atana gram sabha (VC) remtihna lak a ngai a, hei hi Niyamgiri case-a Supreme Court-in a hmaa a lo humhalh tawh dikna chanvo a palzut a ni an ti.
4. Dan thar hian tualchhung mite, a bikin hnam tenau pawl hrang hrang, ramngaw humhalh leh siamṭhatna kawnga an chanvo a zah lo va, a pawm lo va, Biodiversity Act, 2002 a ngaihthah a ni an ti.
5. Facilitates Development Over Rights: Sawiseltute chuan he dan hi Mizoram ang state-te tan ‘serious threat’ a nih thu an sawi a, chu chuan ramngaw tichereu chunga hmasawnna hna thawh chu a ngaih pawimawh ber niin a lang a, chu chuan tualchhung mite dikna a tihchhiat theihna lai a nei niin an ngai.
6. He dan siamṭhatna hi Ministry of Tribal Affairs, Nodal Ministry for the Enforcement of the FRA-in dodalna a thlen chung pawhin kal tlang luihpui a ni an ti.
Khing an sêlna point hrang hrangte khi ngun taka thlir chuan han manganna chiam tur a awm lo. He dan thar hian ramngaw suasam emaw, nungchate diriam emaw, state/UT-te ram awp chhuhsaka kutbênga dah a tum hek lo. Development project & scheme hrang hrang thawh harsa khawpa gram sabha (VC), Forest department, state/UT sawrkar leh mimal thlenga luhlul an chhuah theih avanga development dâltu an awm ṭhin leh consensus lak ngai ṭhin tihreh nan FCAA 2023 hi siam puitlin a ni. Hei vang hian 371G special provision kan neih mek hi a la danglam lo va, a la pangngai reng a, Lok Sabha leh Rajya Sabha te hian an la paih (repeal) reng reng lo tih i hre mawlh teh ang u. Hlauh tur dik tak Pathian nung hlau mang si lo va, hlauh loh tur hlauh tlat hi changkanna dâltu a ni e.
- Dr. C. Lalrampana