Written by
- PC Hmangaihzauva

BUH SENG RAMRIAH Pâwlbûk sak aṭangin ṭan ang aw!

"Buh seng laia hlim angin i hmaah an hlim ta a, miin râllâk sum an sema an hlim ang maiin” (Isaia 9:3)

Kan sawi tur hi khawthlang buh seng dan, buh a par (vui)-a lak bik a ni a. Khawchhak lam chuan a kunga âtin a phalin an phal ṭhin. Zo fa, ram buai hre phakte chuan buh seng ramriah nawmzia leh hlimawmzia kan hre ṭheuh ngei ang. Kan sawi tur hi tun hmaa buhpui pangngai ang kha a ni.

Kumtluana hah taka kan thlawh leh nghahfâk, kan buh thar ang ang chu November thla velah seng a lo hun ta a. Hetianga buh a lo hmin tawh hi chuan seng vat vat loh chuan a kung a lo tar tawh a, a ngui a, rîral mai a bâk tawh ṭhin. Tin, duh ve dang, zuva ilote’n an tih riral tam hman loh nan a chuha chuh a lo ṭul bawk avangin, buh seng hi upate’n 'Buh lu chuh' an lo ti ṭhin bawk.

Buh lu chu chutianga a chuha chuh a ṭul avangin seng zo vat thei turin lo hla lutuk lo, lehlânga fehna phakah pawh riah chilha seng a ni deuh ngei ṭhin a. Buh seng ram riah nan hian páwlbûk pawh sak a ni ngei ṭhin bawk.

Pâwlbûk sakna hmun atan chuan thlâm bul hnai hmun rem deuh laia buh chu kan han ât hmasa a. Chung buh vui lakna hnu buh kungte chu kan han sât khawm nawk nawk a, pawlbuk bang atan chuan hman nghal a ni a. Pawlbuk sakna tur hmun chu kan han sam fai a, vaua mau kan pu leh a. A banah thingtuai emaw, mau emaw kan han sawh phun leh nawk nawk a. Mutna tur lam chu ei rawngbawlna tur lam aia feet chanve vela sanga dâwl zâwlin, bawngtuthlawhin emaw kan han lai chhawrdawh nawk nawk a. Pawlbuk rel chu patling mau pu 2/3 velin a daih mai a. A rel kan zam zawhin a banga buh kung bel phuina turin phelsêp tah (phakrak)-in kan kalh chhuak leh vek a. Phelsêp phakrakah chuan buh kung kan sahte chu rual leh phui takin kan tung a, phelsep kalh bawk chuan kan chep mâm leh thlap a. A chung atan erawh thlasik ruah vâkvai a lo sûr palh pawha hul thei turin changêl hnah kan chih a. Changêl hnah chu ni sain a em khawr chhiat loh nan a chungah buh kung emaw, ram hnim dang emaw kan chap leh a, phelsêp tahrangin kan chhilh leh thlap ṭhin.

Bûk chhungah chuan ei rel mamawh, bungbel leh mamawh dang dah nan rapchung leh chhuarte kan kan siam ve vek a. Khawimaw lai laiah tukverh ang rengte pawh kan hawng ve phiu phiau bawk ṭhin a. Pawlbuk chhungah hian darthlalang leh samkhuih te, hmeichheho vun chât tur venna hnawih mawm ilo te nen kan chhawp ve râih ṭhin bawk. Pawlbuk hi patling no khat ei ṭheuh ṭheuh sak hi a mâmin a nuam hlei thei hle ṭhin a ni.

Pawlbuk kan sak hma hian thlâm hi buh dah nan, a chhuat te kan phah phui ṭhain, a bang pawh kan bel phui ṭha vek a. Thlâm leika (hrui) pawh buh thar kan beisei dan azir zela zauvin kan dawh zauh belh a. Mau ram chungah buhpawl chap chhuah leh vek a ni a. Buhpawl chungah chuan phui takin hnahthial emaw, hnah dang emaw phah chhuah leh vek a ni. Hnah phah chungah chuan phui taka dâp phah lehin, phelsêpin nghet taka kalh leh thlap a ni bawk a, chu chu 'Hrui' an tih chu a ni.

Pawlbuk kawt zawlah chuan buh seng chhunga ei tur hmeichheho buh khawihna tur thlanvawng emaw, tâtkâwng thing emawa sum vang suih (sum khamphei) kan hûng vâng bawk a. Chutiang taka kan inpeih hnu chuan buh seng tur chuan kan riak lut tak tak tawh ṭhin. Buh seng ram riak tur hian pawnthuah nen, suk, thlangra, fawng, samkhuih, darthlalang, hmeichhe hnawih mawm leh tlereuh mamawh zual nen, lalṭîn te nen kan inphur bâwr lut lûk lûk mai ṭhin a. A ṭhen chuan ramriah chhunga buh khawihna vela buh bua (sumfuan) tlan tur ar te pawh an keng lut bawk ṭhin.

Chutichuan, buh seng chu kan han ṭan ta tak tak a. Kan sawi tawh angina, buh lu chuh ngang kan nih avangin ei rawngbawl tur chu zângkhua a bungbu (zing dar 3 vel a ni) ta maw tihah thovin rawng a bâwl mawlh mawlh mai ṭhin a. Zan lama behlawi rah leh anṭam lêngleh dâwng ilo vel chhum sa bakah, maian châng chawr bai chawp nen, bawkbawn rawh nen a peih ta tihah khaw en fel, buh vui hmuh theih a nih veleha bung nghal thei turin khaw var hmain chaw kan ei fel diam phawt a. Khua a lo êng a, leilung a lo lang ṭan ta tihah mahni èm leh favah ṭheuh nen kan bun ṭanna hmun tur lam kan pan ta a.

Buh seng dawn hian kan veivah vela buh vui kan sut ṭilh loh nan buh kung chu a bulah rap âwnin, kan kal velna tur kawng kan sial kaw riak ruak ṭhin a. Buh lak reng reng hian a hmin dan inangah buh lu chuh ta ngang chu, buh ṭhatna mualah zel kan bung hmasa ṭhin a ni. A chhan chu, buh chu sa-va ilo lakah a lo him loh palh pawha kan chan tam theih dan ber tura chuh kan nih vang a ni.

Zing varṭiana bung kan nih avang chuan thlasik dài lo tam tawh nen, dài kan tâwn velnaah chuan kan thawmhnaw hâkte chu a huh hniang hnuang a, kan kutte pawh khaw vâwtin a hmet sâwng khawng vek thei ṭhin a, ni tlangsan hun a nghahhlelhawm thei hle ṭhin. Buh vui chu kan ât a, mahni em ṭheuh kan vawm khah apiangin kan buh lak sa chu hmun remchang laia tlàm-êm kan chhawpah chuan kan chhûng khawm a, kan zinga áwm khauh deuh berin tlàm chu phurin, thlâmah chuan a chhung zel ṭhin a. Chutianga kan èm ṭheuh vawi 5/6, buh ṭhat leh chhiat dana zirin vawi 7/8 te pawh kan vawm hnu chuan chaw fâk a lo hun a. Chaw kan fak a, chawhnu lamah pawh khaw thim thleng ṭhakin kan bung leh a. Khaw ên chhung zawng buh chu kan la ṭhin a ni. Tlai khaw thim hma, buh vui lan chian theih chhung zawng kan thawk ṭhin. Kan bàn hnuah lo tuikhur lamah tuisik vawt tawkin kan han inbual leh chuh, vawt duh hleuh hleuh ṭhin tak chu a ni. Mahse, ram ngang a ni a, thing ren te a awm ve lem lo va, bûk kawtah awmtual mei kan chhêm hluah a, kan inai lum leh thuai ṭhin.

Zanriah kan ei a, zanriah ei khamah tlangvalho chu zau danga nula ramriak rîm turin meichher emaw, hmehèn (torchlight) emaw kengin kan han lêng ve leh a. Chutianga tlangval nula rîm tur leng meichher chhi kal vel chu ral khat aṭangin, 'Hu hi hi' tiin kan inchhâwn kual vel a, a nuam thei hle ṭhin a ni. Hetiang buh seng ramriah hian lo inhnaih khawm deuhho chu hmun hulûm remchang laiah bûk sa khawmin, bûk li, nga, buk sawm laite pawh kan inbûkpui ṭhin a, a hlimawm thei hle ṭhin. Chutiang inbukpuina hmunte phei chu mihring kan lo tam tawh nen, zan lamah chuan kan intâwllên suau suau a ni ber mai a, hlimawm duh tak a ni. Ṭhenkhat phei chuan ṭingṭangte an riah luhpui a, thla a lo êng ve bawkin, Krismas rim a lo nam ṭan tawh bawk nen, kan nula rîmte buh kan denpui zawhah, nula zai mi tak takte an lo awm zel nen, hlabu (cyclostyle) nen, lalṭin êngah, Sunday zana biak ina rem atana îtawm fahran hian, "Chumi zan reh takah chuan, thlasik vûr dai fim hnuaiah," tih hla te, "Zan tlai khaw thiang karah, muangte’n zan mu an chhing" tih hla te, Pu Rokunga ram ngaih hla dangte saa han zai ṭhuai ṭhuai mai chuh, nuam thei tak a ni.

Buh seng hi zawng, Mizo pa lo neih, kum khat hnaah chuan hna hlimawm ber mai a ni a, a hahthlak lem lo va, nuamsipah kan la ṭheuh bawk a. A tuk zing varṭiana bung leh mai tur ṭheuh ni mah ila, tuma’n a tuk lam kan lungkham lutuk lo va, zan hi kan ren lem lo viau hlawm ṭhin a ni. A châng chuan chengkawl leh chakai meichher chhit te, zan lungbuk tuam leh lên dêng velin lui lamah kan kal fo bawk. Pawlbuk tual velah hian chakai leh chengkawl kawr ruak paih a tam duh viau a ni.

A boruak a lo u-á-mà boruak chho va, sik ni êng a lo mawi tawh a, hunpui lunglenin min zem chho tawh hlawm nen, lo nei mite tana Mizo pa hna rum leh hautak ber 'lo vah' a la hla deuh rih bawk a, buh seng hun lai aṭanga Krismas vel hi chu a hmei a pa, a tar a zûr, a pui a nawi, mi tin tan hian kan hun nuam leh hlimawm ber lai a ni. Hetih lai chho hi chuan tute pawh hi mahni tawkah kan 'romantic' deuh riau vek mai, ti ila a dik loh pawhin a boruak hlimawmzia chu a kâwk deuh ber awm e.

Chutianga chawlhkar thumte buh senga kan han riah chuan buh ngah tur deuhte pawhin buh chu an seng zo ta deuh duak hlawm a. Pawl a tla chu a ni titih ṭan ta der mai a. Buh ngah deuh kum chuan buh seng zawh lam hi chuan buh a lo ngui ṭan tawh a, buh vui hi han khawih ila a tla a, lei lama ûm zui ngai a tam tawh hle ṭhin. Buh seng zawh hian ni hlimawma hlimawm leh zual ber buh chîl ní chu kan hmabak a ni leh ta a ni. A va'n nuam chho vel vek mai ṭhin tak em!

-PC Hmangaihzauva