Written by
- R. Lalrinkima
Hidden Lodge

TEMAMI PA THUKHAWCHANG Ṭheka rate-a hnathawh chungchang

“E khai a, sawrkar hna i chawlh tak hnua ka lo len lehna hmasa ber a ni bawk a, in i va khawih danglam nasa em em ve? Hei, pension pawisain in thar i sa a ni ngawt alawm,” ti chûl chungin Temami Pa chu a lo lut a. Ni e, sawrkar hnathawh lai khan loan rulh neuh neuh turte ka nei a, loan rulhna bakah loan lakin a ken tel Mutual fund te pek a lo ngai a, thla tin hlawh lak ve kha han sûmkàr tur a awm meuh lo a. Khatia pension tur thlahna angrenga sum hmahruai han dawn takah chuan, kum 20 zet kal taa ṭha leh mawi nia kan hriat leh phak ang tawka in chhung kan chei ve kha tuaithar a lo ngai nasa tawh em em a, tihian kan han ti ve rawih a nih hi, rin ai daihin a sum hrâwm a na hraih hraih khawp mai.

“A nih tak chu, hei in hmanraw hmante chu a ṭha ber ber chi an ni ang maw, hetiang khawih thiamte tute nge i rawih a, engtiangin nge heng hnathawkte chu i chhawr?” a ti zel a. “Hmanraw ṭha ber ber chu ka hman phak loh bakah, sawrkara ka eizawnna ve kha engineering lam hna a nih ve avang khan sum hman tur angte ka hisap ve thiam nêl nual a, mahse, a dik lo nasa khawp mai,” ka ti a.

“Engtia chutia i hisap han dik lo vak thei nge a nih a, sum tlemtea thil ṭha leh tlo hisapa siam thiam ṭhin in ni si a, engtia awm thei ngai nge maw a nih le?” a ti a.

Ni e, i hre kher lo mai thei a, tunlai hian hnathawk kan chhawr dawn reng rengin Central YMA-in ṭheka rate March 2023 khan a tihchhuah zûlzui, mahse, a ang chiah ni si lo hian hna thawktute hian anmahni rate an nei a. Thil mak angreng tak chu, PWD Schedule of Rates (SOR)-ah hian concrete hna, thir tel leh tel lo hi cubic meter khat angin rate a awm a, tah hian hmanraw man leh labour hlawh tur bakah, contractor kaltlanga thawh a nih chuan contractor hlawh tur pawh a tel nghal a. Concrete foundation, ban, beam, slab, chajja, staircase, etc te chu PWD SOR-ah hian cubic meter bi-a rate awm vek a ni a. Eng vanga YMA ṭheka rate siam hi square feet rate ni tlat nge tih hi ka hrethiam chiah lo. Tha man ngawr ngawr a ni lehnghal, labour ṭheka rate tih hi ka hriat thiam dan ber a ni? Heng hna bakah hian brick rem te, chhuat phah, banga tile bel, ceiling-board leh gypsum-a siam, tui pipeline (in chhung bik) siam bakah, electric wiring te pawh a tel nghal bawk a. Henghi a tlanglawn an ni a, rate chu hnathawktute hian an nei kim viau. Slab chhûn, in chhawng thumna thlengin square feet-in CYMA ṭheka rate-ah chuan a awm a, hetianga rate an siam hi a bulṭhut ka hisap thiam lo, ṭheka rate-a hna thawkte ei leh in buaipui an ngaih lohna bak chu buai tel ve a ngaih nasat thu ka hrilh a.

He hna kan thawh chhunga ka thil zir chhuah chu hrilh ka tum tih leh ngun taka lo ngaithla turin ka ngen nghal a; tihian ka sawi zawm nghal a.

1. Hmanrua: Hei hi mahniin ngaihtuah vek a ngaih bakah an hnathawhna hmunah chhawpsak an ngai a, chu hmanrua chu an tihchhiat chuan a thar ka sum senga ngaihtuah leh a ngai.

2. Hna thawh hun chhung tur hi hrilh sa an nih loh chuan hna a chak vak lo a, an tih tur kan hrilh kha an ti ngei tih kan chhui zui peih a ngai.

3. An rate sawi hi chîk taka zawha an rate baka hna thawhtir kan neih chuan felfai taka chhinchhiah thlap thlap a ngai.

4. An hnathawhnaah lo puih ve a ṭul lo, tha i seng thlawn mai mai ang, an rate a hniam phah lo. Hnathawhna hmanrua i neih ang pawh hawhtir loh tur, a rate-ah a hniam phah lo. Current hman mante hi chhût theih ni se, an hlawh aṭanga deduct ve maite pawh a ṭha awm e.

5. Tui pipeline leh sanitary pipe fitting velah an rate neih dan chian hmasak a ngai. Entir nan, pipeline-a pipe kal darhna tur t-socket te, pipe maintenance atana kan vuah ṭhin union socket te, bend te, tui herh chhuahna vuah te, tuizem pahnih aṭanga an inzawmna (inter connection) outlet socket te, airvent hmawra bend vuah te, valve vuah te; a tam mai, heng hi tui lo chhuahna point ang chiaha rate nei an ni a, rin aiin a man a to hma, point khat man hi Rs 550 lai a ni!

6. Electric fitting pawh chutiang bawkin point khat rate-a an chhiar hi neuh neuh a tam viau. Duh aia eng room-a light vuah tam hi an hlawh ṭhatna a ni a, mahni room zauh dan mila light vuahtir a ngai, anmahniin an hlawkna tur anga an vuah ni loin.

7. Bang leh chhuata tile, granite, marble i hman kha an siam zawhah a square feet rate anga pawisa pek an ni lo. I hmanraw lei (tile/marble etc) zat aṭangin an hnathawh zauh zawng square feet-in an chhut ang. Chumi awmzia chu, tile, etc i hman reng reng, an tan/phel nawi, hman theih tawh loh kha an hnathawh area-ah an chhût tel vek ṭhin avangin tile bel hna hi enpui a, tile/marble/granite hman tura i lei kha a daihzai thei ang bera an hman theih nan vil an ngai. Chutiang bawkin vinyl hmanga chhuat phah pawh wastage tlem thei ang ber tura lo vil an ngai. Hmanrua i lei zat an hria a, chumi hmang chuan an hnathawh area an chhût mai ṭhin, the chhuaha an hnathawh area (sq ft) angin pawisa pek theih an ni lo.

“E khai, an hnathawh vil ve tur chuan engineer nih ve a ngai a va ang ve, hmanraw lei zat turte chhût chhuah thlap a, ṭul loa paih mai mai an neih loh nan vil an ngai a nih chu?” a ti a. An ihna lai pawh a awm khawp mai ka ti a.

Hei hi ṭheka rate anga hnathawk rawih dawn chuan hnathawh tur chi kan neih reng reng an rate uluk taka zawha chhinchhiah thlap loh chuan rin aiin sum sen a hautak khawp mai. A bik takin kan hna thawktute chuan kan hna ang hmun danga an thawh tawh leh thawh tawh lo te zawh a, an lo thawk tawh a nih chuan a thlalakte pawh en tur an neih chuan ensak ngei a ṭha. A chhan chu, in chung rangva Dyna Roof ka khuhtirte chuan a hmanrua zawng zawng nen square feet angin rate an nei a. Keima’n hmanraw buaipui loa ti turin ka ti a, Dyna Roof pawh ka in chung area milin FK Dyna roof hmang turin ka ti a. Mahse , FK Dyna Roof ni lo, Jindal Dyna Roof, man tlawm leh nêm tak an rawn keng a, a ziak lang lo lamin in chung an chih hmain an rem thlap a. In chung an han chih ta a, Jindal Dyna Roof tih a lo lang ta kuau mai si a; meng leh meng kan inbum chiang khawp mai! ‘Crimping’ an tih, in chung hmawr tuidawn hnea vuah tur chu FK Roof aṭangin an la nâin, Jindal Roof nen chuan a lo invuah zawm theih ta lo lehnghal a, a buaithlak hle a ni.

Hei hi ṭheka rate-a hnathawh chungchanga Mizo leh Mizo kan inbum, sum ineisak chiam theih dan a ni. Mahni thawh chhuah sum renchem taka hmang tur tan chuan fimkhur a ngai tak zet zet tih hi hriat a ṭha hle.

“A va bengvar thlak em, ka lo lêng hlauh chu ka va hlawk tak em,” tiin haw tur chuan a tho nghal a, kan inmangṭha zui ta a.

- R. Lalrinkima, Hidden Lodge