TEMAMI PA THUKHAWCHANG: Solar plant/park-te power siam chhuah dan
Pu F. Lalremsiama, IPS (rtd) hian an inneih champha vawi 70-na lawmnaa card ni lo, ṭawngka ngeia a sawm tlemte zingah ka tel thu min hrilh a, vannei bik ka nihzia leh kal ngei tur ka nih thu min hrilh zui a. Ani nen hian 1986 bawr chho, Junior Engineer, PHE-a Aizawla truck tuisem ka enkawl laia ata inhre tawh, 1989-a Aizawl aṭanga Champhai tuilak, Tuithing Project kan tih mai thawk tura dah chhoh ka nih hnu pawha min la rawn um zui zak zaktu a ni a. An inneih cham hriatrengna ni pahfawmin, ani nena kan kar thu hla pawh kan la ziak turah ngai ila.
Ka pu hian chanchinbua ka article tlawm te te taima taka min chhiarsak ṭhin bakah, appreciation min rawn pe fo a, ka lawm ṭhin hle. Tichuan, Solar Plant leh Park te installed capacity (power an siam chhuah theih zat) leh an thar chhuah report chanchin thar lama a ngaihthlak ṭhin tlem lutuk chhan leh vang hre duhin phone-in min zawt leh zauh ṭhin a. Chanchinbu lama sawifiah tura min beisei angin tawitein ka sawifiah dawn a ni.
A ngaihdan pakhata awm, chhuna ni zung hmanga power kan khawl chu zana hmang tur angah a lo inngai a. A nih loh thu leh kan solar park/plant-te chhun lama nizung chakna an lak chu khawl turin battery lian lutuk a ngaih thu leh ina kan inverter battery pawh megawatt chu sawi loh, megawatt khat hmun sangkhata ṭhena pali/panga (4/5KW) chauh tan pawha battery kan neih lenzia te ka hrilh ve nual a. Kan inhmin chiah em tih ka hre lo nâin min zawt nawn ta lem lo. Nimahsela, solar park/plant-te power siam chhuah report dan chu tihian sawi tawh ila:
1. VANKAL SOLAR PARK (CENTRAL SECTOR)
Hei hi solar park tih a nih chhan chu Ministry of New & Renewable Energy (MNRE)-in solar park atan scheme duan an nei a, chu scheme chu MW khat zelah subsidy pek niin, infrastructure (sub-station, power evacuation line, etc) siamna erawh chu state tum tur a ni. Solar plate/module fitting leh a kaihhnawih hna chu state sawrkarin thawk loa outsource tur tih a nih bakah, generation leh maintenance pawh outsource tur tih a keng tel nghal bawk. 20Mwp installed capacity niin, hydel project-te anga MW ti mai loa Mwp tihna chhan chu–nizung tha chakna a lak tam theih ber sawi nan ‘peak’ tih hi MW piahah dah a ni. He Solar Park hian 20MW hi darkar khat tling lo pawh a siam thei a, a siam chhuah theih tam lai ber sawina a ni. Tihian, ni khatah hian darkar 10 vel (e.g zing dar 5:45 aṭanga tlai dar 3:15) chhung hian generation an nei a, second/minute/darkar tinah hian ni tha an lak a inang thei lo. Chuvangin, darkar tina generation awm zat kha ni khata power an siam hun chhung darkar hian semin, a average lak ṭhin a ni. Entir nan, Dt 4/12/2025 zing power report-a a lan dan chuan, a hma lam zing dar 5:30 AM aṭanga 9:45AM leh, 10:00AM aṭanga 4:45 PM, darkar 11 chhunga generation average (chawhrual) chu 5.49MW a ni. 9:45AM -10:00AM chhung hian electric power supply khaihlak vang emaw, Solar Park lama harsatna eng emaw a awm a ni mai thei, generation hi a awm lo a, he lai darkar hi chu chhut tel loh a ni.
He Solar Park generation hi Sunfree & ATA Renewable ten an enkawl a, Mizoram sawrkar hian unit khat Rs 3.94p in a lei a, kum 25 chhung enkawl tura inremna siam a ni.
Power Minister hmalakna khan Tuichang (Tuimaru), Vankal khaw hnuaia luang hi he Solar Park generation hmang hian pumped storage project (PSP) 50MW vel lai siam thei tur survey kha kan nei a, eng nge a thlen chin chiah ka hre tawh lo nâin project ṭha tak tur niah ka ngai. Chhun lama solar aṭanga power siam hmangin Tuichang tuikhuah aṭangin Vankal khaw daia tukhuahah tui pump chhoin, he tuikhawl hi zan lama power siam nan kan hmang leh ang a, luang ral mai loin zan lama kan tui hman chu Tuichang lui khuahah a luang lut leh zel tura duan a ni.
2. TLUNGVEL SOLAR PLANT (2Mwp)
Hei chu park ni ve tawh loin ‘plant’ a ni ta thung. Hetah hi chuan state-in subsidy engmah dawng loin state budget aṭanga engkim thawh a nih vangin hming dang a pu a ni. Dt 3/12/2025-a a thar chhuah report-ah chuan, zing dar 5:45 aṭanga tlai dar 3:15 chhunga a thawh chhuah chu a chawhrualin 0.75 MW a ni. He Plant hi Mizoram sawrkar ta niin, a enkawl hna Zoram Energy Development Agency (ZEDA) kutah a awm.
Solar plant bakah hydro power plant-te hian generation an neih theih nan power supply an hmuh ngei a ngai. A chhan chu, eng project pawh hi national power thawn chhuahna hruipui (Nartional Grid Districbution Network)-ah chhun luh a ngai a, isolate/independent generation (a bul hnai khaw bil atan chauha hman) hi phal a ni tawh lo. Ni a sa ṭha viau emaw, ruahtui a tam viau emaw lam aiin, power genration plant-te hian regular power supply an hmuh ṭhat a ngai ṭhin. Solar park/plant hian 20Mwp emaw, 2Mwp emaw an neih theihna turin solar module dah dan (inclination) leh hawi zawng (orientation) ruahman a ni. Ni hi leiin a hêl miau a, a awmna ngaiah a awm thei lo a, generation hi a ngai reng thei ṭhin lo. Hydro power station-ah chuan tuikhuah aṭanga tui lak kha far khat tê pawh riral loin khawl aṭanga power siam nan hman a ni ṭhin. Tui neih tlem deuh chuan reilotea hman zawh ai chuan power tlem zawk siam tura control-in, rei zawk power siam chhuah theih a ni. Solar plant nen chuan khawchhak leh khawtlang lam ang an ni ber awm e.
Tunah hian Thenzawl Solar Plant, 10Mwp siam chhuak thei tur siam a ni a, peih a la ni chiah lo a nih hmel, generation report-ah a lang tlat lo. Sumsuih lamah pawh 5Mwp siam thei bun tuma hmalak mek a ni a, a nghahhlehawm hle. Heng solar plant-te hian chhun lama phai aṭanga power leina sum tam tak hman ngai ṭhin hi nasa takin an chhâwk dawn a ni.
- R. Lalrinkima, Hidden Lodge