BETHLEHEM LAM HAWI ILA
Mizorama cheng mihring zawng zawng zinga 87.16%-te chu Kristian kan ni a, a dang zawngte chu sakhaw dang ringtute an ni. Kristian nih hi sakhaw dang ringtute aiin a zahawmin a hlu bik em tih lam erawh chuti taka hriat chianna nei lem lo mah ila, kan hriat theih chhun chu Pathian nung bia kan nihna hi a ni a, khawi hmunah pawh ṭawngṭaina nena thil kan tih vek ṭhin avang hian kristian nungchang hi sakhaw dangte aiin a danglam bik kan ti lo thei lo ang.
Kristian-te hun pawimawh berte zinga mi Lal Isua pianchampha pawh kan thleng leh mai dawn a, a hun leh ni hi hrereng mah ila kan thleng leh thut dawn chu a nih hmel a, inring taka a hun nghah thlen hi kan thiam lo ni awm tak a ni. Lal Isua pianna hmun tak hi ran chaw pekna thlengah nge nia hmun dangah tih hi, fiah takin kan Bible hian min hrilh loh avangin inhnialna pawh a chhuah phah fo a. Luka 2:7 thuah chuan, "Tin, a fa tirah mipa a hring a, puanin a tuam a, khualbuka an len ve tak loh avangin ran chaw pekna thlengah a muttir a," tih thu kan hmu a. Mari hian a naupai hi ran chaw pekna thlengah a hring nge hmun dangah a hring zawk ni ang tih hi zawhna awm thei leh inhnialna lo awmna chhan tak pawh a ni. Sap ṭawng lamah chuan ‘Not room for them’ tih leh ‘Not a place for them’ tiin Bible chi hrang hrangah a inziak a, a khawi zawk hi nge dik a, dik lo zawk tih hi hriatthiam a harin inhnialna a chhuahna chhan tak pawh a ni. Engpawhnise la, tun hunah chuan chu lam chu kan sawi thui lo ang a, Bethlehem khuaah a piang tih hi pawm ila, a hahdamthlak mai e.
Bethlehem khaw ropuina ber chu kum tam tak liam tawha nausen pakhat lo pian tawh vang a ni. Chu nausen ang chu vawiin thlengin an la piang reng tak nain kha nausen erawh kha chu nausen dang zawng aia danglam leh chhinchhiahtlak a ni a, chunglam arsi ngei pawhin a zui zel a nih nghe nghe kha. Hla ṭha tak tak phuahtu Patea hian arsi hi a uar hle mai a, Chhun arsi, Bethlehem arsi, Hruaitu arsi, Chatuan arsi, Hruaitu hmar arsi leh Chatuan varparh arsi te hi a hla thuah remchang takin a hmang hlawm a. Chutiang taka arsi a hmannate chu a inhmeh em em vek a, vawiin thleng hi kan hla ṭha berte zingah an la tel a ni. Hetiang taka fakna hla siamtute ngei pawhin an phuah chhan Bethlehem hi khaw namai a ni lo a, kristianna thinlung aṭang phei chuan khaw pawimawh ber a ni hial awm e.
Chutiang taka khaw pawimawh leh ngaihhlut-awm chu tlangsam leh tlaizawng par hunlai velah ngat phei chuan suangtuahnain kan thleng fo a, tun huna a awm dan erawh kan mitthla ni loin kum za tam tak liam tawha a awm dan chu kan mitthla ber zawk chu a ni a. Nausen pakhat lo pian avanga heti taka kan thinlunga Bethlehem a lo pawimawh tàk nachhan hi sawi thiam a har a, sawifiah hleih theih pawh a nih lohna lai pawh a awm thei bawk awm e. A chhan berah chuan Lei leh vana lal ber Lal Isua lo pian vang a ni. Chu Lal Isua chu mihring thara min siamtu leh min chhandamtu a ni a, fakna hla siamtu Taisena khan heti hian hla ṭha tak a lo siam a:
Eden par mawi chul hnu tivul leh turin
Khawvel chhandamtu a lo piang ta;
Pialral nun mawi min rawn sintir leh theih na'n;
Lal chungnung berin hmun tlawm ber a rawn thlang, tiin.
Eden par mawi chul hnu a tih hi Eden bawhchhiatna avanga khawvel mihring zawng zawng suala kan tlukna a ni a, chu mi chu tivul leh turin khawvel chhandamtu a lo piang a ti a ni. Pathian nena len dun kha pialral nun mawi tiin chumi chu bawhchhiatna avanga kan lo hloh takah chuan, Lal chungnung ber chuan min rawn sintir leh theihna turin hmun tlawm ber a rawn thlang a ti a. He hla hi a ropui tak zet a, Lal Isua inngaihtlawmna leh a inpekna zawng zawng hi amah ringtute thinlungah hian lo thar leh fo se la a duhawm hle.
Kan tel loa vanah pawh a tlai tehlul nen hian, min hmangaihna avangin Lal chungnung ber chuan hmun tlawm tak a rawn thlang a, bawng inah nausen angin a nu chuan a chawi a, tlawm takin bul a rawn ṭan a nih kha. Nimahsela thup rual lohin khawchhak mifingte chuan thil pek hlu tak tak nen amah chu chibai an rawn buk a, chutianga chibai an buk thawmah chuan khawvel lalte an buai phah ta a nih kha. Vawiin hunah ngei pawh hian kan Pathian chibai buk avang hian kan chhehvela ringlotute hi buai se la, a ngaihna hre loin mak tiin ka ho se la a va ṭha dawn em. Ringtu kan nihna avang hrim hrim pawh hian rinawm turah min ngai se la, kan nungchangte hi danglam bik takin min hmu se la a va duhawm em.
Tlawmna puan sin chunga Lal Isua rawngbawlna kha tun hunah chuan thawnthu ngaihnawm tak emaw tih tur a ni ta hial zawk mai a, kan mimal nun aṭanga chhungkua leh khawtlangah reng Lal Isua hnungzuitu hmel lanna a tam ta lo. Kan Mizo mizia hi alawm Thanpuii Pa khan kum 1960 daih tawh a, “Kristian mizia reng reng zir duh lo mi, Pathian thu hriltu inti sia sual lawm mi, rilru taka sakhaw hmang lo a vantlang ngaiha mawi tur chauha sakhaw ngaihsak mi, a tawi zawngin 'Rilru fai si loa puan chang tivar. Mi awm laia an laina ber, mahse an awm loh hlana rel hmang em em, mi chanchin titi tui bera nei mi kan ni leh a. Tualthahte hi sual a nih vanga duh lo ni lo a, dawihzep vanga ti ngam lo chauh, a remchan chuan suam leh ruk pawh pawi ti miah lo; thatchhe hle si, taima tak anga lan tum, mahni hlawkna turah chuan mi bum hlum ṭhak pawh hreh lo; mi rinawm anga lan tum ṭheuh, mahse tehna leh bukna dik pawh hmang duh miah lo’ tih dik tumtute pawh haw zel si, mi depde tak kan ni,” a tihte hi vawiina kan mizia a la ni reng hian a hriat ṭhin.
Lal Isua piancham kan lawm turah hian kan lawm bera hian kan thinlungah hmun a chang lo ang tih hi thil hlauhawm tak a ni a, amah aia thil dangin hmun a chan tam zawk phei chuan a zialo hle ang. Inkhawmna hmun chiaha amah fak kan tum te, Biak in chauha Krista an kan tumte a nih phei chuan kan kristianna chu belhchian a dawl loin ennawn a ngai tawh hle tihna a ni bawk ang. Bethlehema nau piang kha chu tlawm takin a piang a, tlawm tak bawkin a nung a, huaisen a hunah erawh a hnungtawlh hauh chuang lo a nih kha. Thih hnu piah lam ram a beisei tlat avangin khawvela a mission chu ṭha taka hlen a tum tlat avangin chunglam thlir rengin ni tin hun a hmang a, a mission-ah a hlawhtling bawk reng a ni.
Ringtu tam takte hian Bethlehem lam kan hawi ṭhin loh vang alawm kan buai a, kan beidawn leh mai ṭhin. Bethlehem lam hawi ila, tlawm taka nun dante hi zir thar leh ila, thil tam taka kan buaina hi chinfelin a awm mai ṭhin zawk ang.
- Mahmuaka Chhakchhuak