NLUP lar lai leh Kolasib kan vanglai

NLUP lar lai leh sem hun lai vel kha Kolasib-a ka awm hun lai a ni a, a lunglenthlak hle mai. NLUP boruak len lai kha chuan kan Kolasib khua kha chu nuam thei hiai hiai tak a ni. A sem hma hauh kum leh thla enge maw zah aṭang khan, 'Engtik ni-ah emaw chuan NLUP ka dawng dawn, ka ipteah pawisa ka la ak ve ṭân dawn,' tih hre rân vek kha kan ni a, engkimah hian kan tha a tho em em vek zel mai a ni. Thil thui tak leh hmasawnna ngelnghet kawng lam erawh chu ngaihtuah pha lem chuang lo khan, pawisa dawn ni tur ringawt mitthla khan kan phur ve em em a, kan zauthau ru riau tlat si a ni. Krismas lo thlen hma daiha eng emawti taka kan hlim leh kan phur, kan lo zauthau ru deuh tlat ang vel hi a ni mai thei. SEDP boruak nen pawh a inan duh hmel khawp mai.

Kha'ng hun lai mai ni lo, tun hma aṭang tawhin kan khua Kolasib hi chu khaw nuam a ni ve hrim hrim a. Tun hma, 1970 chho vela Aizawl tleirawl chhuak nula leh tlangvalte khan, han tleirawl chhuah phat khan mahni in leh lo chhuahsana han tei rawlai vel kha changkanna chi khata ngaih, a tam zawkin tih ve ngei ngei tura kan ngaih kha a ni. Chu chu 'rawl' an ti a, a hnuah 'fawr' an ti leh a ni.

Rawl hun lai khan a nei deuh leh changkang deuh kha chuan Kolasib hi rawl nana an hman ber ṭhin a ni. Kolasib hi khaw nuam leh zalen, khang hun laia nula tlangval tana paradise, an Los Angeles ve ang deuh kha a ni tlat.

Ka zuk awm ve hnuah pawh Kolasib hi khaw nuam leh zalen, mi tu pawh inthliarna awm miah lova innel tak leh inpawh taka hlim tak khawsak hona a la ni reng. A hausa ber leh officer lian ber aṭanga a te ber, zing zu rui leh rethei ber, ni tin rawra chhu thlengin kan inkawm ngeih vek, ka ti ṭhin. Mikhual leh awm thar apiang chungah an ṭha zual lehnghal a. Chuvangin, mikhual leh awm tharte hian awm chintâwk kan hre lo fo zawk ṭhin. Kei phei chuan nuam hi ka'n ti uchuak bik khawp a, 'Kolasib hi ka ta a ni' ti khawpin ka chên a. Eng emawti lar lar khan kan ekchhe lar ve leh ta nghal a. 2018-a ka zuk kal leh zawk pawh khan kan thianpa Synod rivival speaker, kohhran upa Thantluanga (Lana) chu ka tlawh zawk a. A nupuiin min hre chiang tawh lo va, "Tun hma khan khawi vengah nge in awm ṭhin kha?" min ti a. Pu Lana'n, "Tun hmain kan tan veng veng a awm ve lo, Kolasib pum hi kan ta a ni tawp," tiin a lo chhang.

Ka zuk awm tirh kum eng emaw chen thleng pawh khan Aizawl leh hmun hran hran aṭanga rawn teihawi satliah an la tam hle; min tlawhtu leh min chenchilhtu pawh ka nei deuh reng ṭhin. Tunah erawh mi chi tin chi tang, hmun hran hran aṭanga lut khawmte’n an luahlân, dominate zo tawh a, a nuam tawh lo. Chu'ng ho chu a lal lal leh a nei nei an ni lehnghal a. A ṭhen phei chu duham tak tak leh rilru hrisel lo takte pawh an ni mai thei niin ka hmu.

Aw le, NLUP lam khan lung a tileng bawka sawi leh lawk ang. NLUP boruak rim a nam tawh chin aṭang kha chuan zu hmun titi te hi a nuam lehzual em em a, a zângkhai haih tawh ṭhin. Inthlahrung lo takin, nakinah sum ka la nei dawn alawm tihna rilru pu tlat chunga zing zu in te kha a va nuam thei ṭhin tak em.

Tichuan, a sem tur ni hma ni hnih khat, urlawk ni aṭang phei kha chuan a khaw pum khan kan hlimin kan phur em em vek tawh mai a. Dawrkai leh zu zuar an lo inring sauh a, sa zuar leh tape recorder zuar an lo inring bawk. Zu zuar an lûn lehzual em em a. Tu pawh, a hmei a pain, zu in ve lo pawh kha kan ke pen a zâng haih tawh ṭhin.

Tichuan le, a hun leh ni a lo thleng ta. Zing thawh chu nuam tak a ni. Tho hma fia fia hlawm tak kan ni. Tumah kha thawh hai a awm thei tawh lo. Mut aiin thawh kha kan chak em em tawh zawk a ni. Thawh phat aṭanga kan tih tur hmasa ber chu a thei theiin zu zuar in luah khah thuai thuai kha a ni mai a. Kha'ng hun lai kha chuan zu zuar na nâ nâ chu kan intodelh ve angreng bawk si a. Mahse, tun hma chuan Kolasib-ah zu chhia a awm ve ngai loh avangin, zu vanga taksa leh nungchang tichhe lutuk an awm ve ngai meuh lo. Zu in ve lo leh kan nupui fanaute pawhin an duh zawng ena dawrkai pan thuai thuai kha an tih tur hmasa ber a ni tih kha an hai bik lo. Khami tuk zing anga dawrkai leh sa zuar leh zu zuarte hnena bat nawmzia kha aw… An chhiar ang anga bat kha an phal em em vek a ni.

Chaw ei kham office ṭan a hun ta. A semtu phur bawk, a dawngtu phur bawk, a la hmasa sa kha nalh hma leh rui hma kha a tam zawk kha chu kan ni mai! Tape record a ri chuah chuah a, hlim thawm leh nui riin kan khat a ni ber mai. Khaw chhung leh dai pâwn thlengin taxi an insûl zut zut a. A ṭhen chhungkuain an bazar a, an haw lam chu an sana lei thar chu lang tel va va thei ngei turin, an sa lei chu taxi kawngka pawn lamah an ban tilangin an rawn khai lang nal nal bawk a. Khatianga a khaw pum anga hlim ni kha awm leh thei tak ang maw le? NLUP zet kha zawngin lung a tileng a nih hi. Mitthlaah a cham reng mai.

Kan dinhmun leh a NLUP boruak vel ka enin, khatiang vel kha thil awm dan tur tih ka hmu lawk a, mi ṭhenkhat hnenah, 'Pawisa in dawn hunah min kawltir rawh u aw,' te kha ka lo ti ve sasawi a; mahse, hnai lo tak a ni. A bungruaa an dawn thlai tui pekna, sprayer erawh chu in an thlen hmain min rawn leitir hnem khawp mai. Anni’n hmanna tur tak tak nei hek lo le.

Aw le, NLUP khan lung a tihlen rualin thin a tirim bawk. Land Use Policy a nih angin a dawng thei tur kha chuan a hman ṭangkai tur ram, a land use tur a hming tala a neih a ngai si. Chu chu sawrkar ang khan finfiahna ve angreng deuh kha a ngai ve bawk si a. Chutianga kawhhmuh tur ram kha an duh duh lai an vât chereu a, a ṭhen phei chuan mi eng emaw zatin hmun khat kha an kawh rawn hial ang. An enkawl leh peih tak tak si lo va, ram hring leh ngaw ṭha lai an tikháwbáw zo va, neitu nihna kha an nei ve deuh bawk si a; buaithlak leh uiawm tak a ni. Mi hausa hnenah tlawm te tein an hralh hlawm bawk. Kalosib leh a chhehvel nuam tak ṭhin tihchereuna bul chu NLUP kha a ni.

Chu mai a la ni lo, a dawngtu mihringte rilru piansualtir avanga hmasawn lova riral ta an tam em em. Tuna mikhual leh mi hausa ho in ṭha tak tak dinna hmun khu NLUP dawngho inhmun ṭhin a nih khu. Chhungkaw tam tak chu an thâmral zo tawh. A pawi asin. Khang hun laia ka ṭhian ngaih em emte kha ka mitthlaah an la châm reng ṭhin. Hma takah khan an thi zo tawh. Kalphung leh mihring rilru siam ṭha hmasa lova lal châk lutuk avanga mipui bumna sem policy hi chu a va huatthlala tehlul em.

Kolasib ram chereu thut nachhan dang pawh hi sawi tel ka duh tlat. Thawk khat laia Manipur leh Assam-a Mizo hnahthlak intite an awmna lama an tuitlak loh vanga Mizoram, Kolasib-a an lo luh huk khan, pawisak nei miah lova duh duhna hmuna inbengbel leh ram lam suasam an awm ṭhin vang a ni bawk. Mimal leh sawrkar ram leh Forest plantation pawh an pawisa lo. Khatih lai khan sawrkar hna chhete ka thawk ve a, khatiang thil buai enfel khan ka kal fo.

Tun hma Kolasib mihring leh a ram nawm lai hre pha ve ka nih avang hian ka lung a leng a, tuna a ram leh mihring awm dan hian rilru a tina bawk.

Thil pakhat, hei, tunlai hian mi ṭhenkhatin NLUP an tlangaupui leh ta a. A hlâwkthlak kan ti em? Zawngchhang tlak kan ti em? Ram leh mipui tan a ṭha ber ang em? Eng hmasawnna nge min thlen ang?

A thuhrimah NLUP dawng thei tur chuan ram, land neih a ngai a, mi zawng zawng, khawpui leh thingtlanga mite pawhin ram kan nei vek si lo. Ram neite lah mi hausate an ni deuh zel bawk si. Engti tak chuan ngaihtuah ni maw? Thil chiang em em erawh chu, lal châk lutuk avang hian pawisak leh zahna nei miah lo hian eng pawh kan sawiin kan ti duh ta vek tih hi a ni ber e. Mipui lah thil thui ngaihtuah lo tlachawp ngaina mi kan lo tam bawk si.

- K. Hmingthankaia