Written by
- Zoliansanga Tlau

TLU LEH TLUKSANNA




"Mi fel chu vawi sarih tlu mah sela, a tho leh zel thin; Mi suaksual erawh chu chhiatnain a tiboral ang"–Thuf.24:16

"Tin, vawi khat rilru tihvara, van thilpek tema, Thlarau Thianghlim chantira, Pathian thu tha leh hun lo la awm tura thiltihtheihna tem tawh zeta, tluksante kawng thu zawng–chu mite chu an simna turin siam thar leh rual an ni lo, Pathian Fapa chu anmahni tan khengbet nawn leha timualpho an nih avangin"–Heb.6:4-6

Remkunga chuan "Tlu (Tluk)–v. & adv. mi, etc. ding lai te, kal lai te, tec. che suala leiah te, chhuatah te, etc. a kham phei zawnga inphah thlawp; thing te, thil ding te, ding reng lova leia inphah thlawp or inkhama awm ta; inchhuih palh avang tea peteka leia bawk thlawp; thil sual ti; thil dik lo ti" (Mizo Tawng Dictionary, Second Edition–2008, p.592) tiin a hrilh fiah a. Sap tawngah chuan 'fall (a changin fallen[adj.] = indonaa thi, beidawnna khura tlu/tla)' tih hi, "n. tla, tlu, sawp, indonaa thi, tla hniam, hrilhhai hmel pu, uai, awih, bei, thlemna laka tlu, chang, lo thleng, Ṭan, chana tlu. n. tlakna, tlak chhiatna, tlawmna, ral kuta tlakna, man tlawmna, favang thing hnah tlak kawlh hun, inchaia tan khawh, suala tlukna" (J.F. Laldailova, English–Lushai Dictionary, 15th Reprint–2005, p.194, 195) tih a ni a. Seventh-day Adventist International Biblical-Theological Dictionary-ah chuan, Tlu [Heb.napal; Grk.pipto] tih hi a nihna takah chuan tla, paih [thla], tlem emaw hniam emaw, hlawhchham, tlak chhiatna tuar, sual, thi tihna a ni" tiin a inziak.

1. A chunga kan tar lan (Thuf.24:16)-a "Mi fel" tih khi Sap tawnga "righteous man–NKJV" (dik ,ngil, fel–JF) tih niin Hebrai tawngah chuan "tsaddiq (tsedeq tih atanga lo kal)" a ni a, "dik, ngil, fel, dik, hleih nei lo (Righteous, just) [JF]" tiin a dah theih ang.

2. "Tlu" (fall–NKJV) tih khi Hebrai tawngah chuan, "naphal [v.]" niin, "tlu, tlu zal, paih thlak, hlawhchham (to fall, to lie, to be cast down, to fail)" tihna a ni.

3. "a tho leh zel thin" (rise again–NKJV) tih khi Hebrai tawngah chuan "qum [v.] (arise, stand, establish, confirm, endure, fulfill)" niin, tho kang, ding, din, tinghet, chhel taka tuar chhuak (tlo, chhel), hlen (puitlin) tihna a ni bawk.

Mathew Henry's Concise Bible Commentary-ah chuan, "He laia tlu a tih hi suala tlu aiin buaina leh lungngaihnaa tlu tiin hriat thiam ni se a tha ang" tih a ni a. Cambridge Bible for Schools and Colleges-ah pawh, "Hebrai tawnga tlu tih sawina hian sual, chhia leh tha thliar hran theih lohna sawi nan hman a ni ngai lo va; mahse,, manganna emaw vanduaina emaw sawi nan hman a ni zawk thin a ni" tiin a inziak a. Pulpit Commentary chuan, "Mahse, verb naphal hi nungchang lama "tlu" tih sawi nan hman a ni lo niin a lang a; helaiah hian mi fel chu harsatna ruamah a tlu fo tihna a ni" tiin a chunga mi nen inzulin a inziak bawk a. Andrews Bible Commentary-ah pawh, " Mi fel chu chhiatrupna emaw, chhiatna emaw an tawh avangin an tlu a ni thei; mahse, an hneh ngei ngei theihna turin beiseina a awm reng a. Mi felte chu vawi sarih tlu mah se ngai an awh leh ang a, mi suaksualte dinhmun erawh beisei bo a ni ang" tiin a inziak bawk. He lai thua "vawi sarih" tih hian, Isua hnena Petera'n, "Lalpa ka unauvin ka chungah thil tisual sela, vawi engzah nge ka ngaihdam ang? Vawi sarih thlengin em ni ang?" a tih chu Isua'n, "Vawi sarih thlengin ka ti lo a che, vawi sarih hmun sawmsarih thlengin ka ti zawk che a ni" (Mat.18.21, 22) kha min hriat chhuahtir a ni. Tin, Israel-te tana zahngaihna hun kum 490 ( Hapta 70 [Daniela 9: 24-27; 70x7=490]), 457 BC-a inṬan AD 34-a tawp ta pawh min hriat chhuahtir bawk.

Mika 7:8-ah chuan, "Aw ka hmelma, mi diriam mai suh! Ka tluk hun chuan ka tho leh ang; thima ka thut pawhin LALPA chu ka tan eng a ni ang" tih a awm a. Heta "tlu" hi Hebrai tawnga "naphal" tih tho kha a ni a, "ka tho leh ang" tih pawh hi Hebrai tawnga "qum" tih tho kha a ni. He laia tlu a tih hi suala tlu ni lovin chhiatna avanga tlu niin daltu (Stumbling-block) awm avanga tlukna tiin a sawi theih ang (Cambridge Bible for Schools and Colleges). Jeremia 8:4-ah pawh, "Mi an tlukin (fall, naphal) an tho leh (rise, qum) lo vang em ni? Mi a pen bovin (turn away[NASB], [Heb.shub=return, turn back, restore, repent]) a lo kir leh (repent[NASB], Heb. shub) lo vang em ni?" tiin a inziak. Mi chu leiah a tluin a bal a nih chuan rang takin a tho kang leh lo ang em ni? Mi ^ a nih nghal loh chuan leiah a awm reng lo vang. Khualzin fimkhur tak pawh kawng a bo thei a, mahse, kawng a bo tih a inhriat veleh kawng dik zawk lam panin a kir leh lo vang em ni? Ni e, chutiang chuan a ti ngei ang, rang taka kalin a thil tih sualah chuan a inzir fing dawn a ni (Mathew Henry's Commentary on the Whole Bible).

Mahse, Isaia ziaka, "Aw varparh, zing lam fapa, eng tizia nge van ata i tlak tak chu le! Hnam tin titlawmtu, eng tizia nge leia sah thlaka i awm tak chu le!" (Isaia 14:12) leh Ezekiela ziak, "Pathian tlang thianghlimah ka awmtir chia, mei vam iang lunghlu zingah...sualah i lo tlu ta e...Leiah ka paih che" (Ezekiela 28:14–17) te hian Babulon lal leh Tura lal chungchang sawi mah se,a phenah hian Lucifera (Setana) an sawi a nih hmel a. Isaia'n "van ata i tlak tak chu le" tiha "tlak tak" tih hi Hebrew Ṭawnga 'naphal' tih tho kha a ni a, mahse, hetah hi chuan chapona leh Pathian aia chhungnun duhna, rilru sual avanga tlukna tiin a sawi theih ang (Ezkiela 28:17). "Varparh, zing lam fapa" tih hi Hebrai Ṭawngah chuan, "helel ben shakhar" tih niin "êng tak, zing lam fapa–chawngmawii" tiin a lehlin theih a. Hebrai Bible-ah chuan "Lucifera" tih a chuang lo va. Kohhran pate zinga mi Jerome-a khan Latin Ṭawnga a Bible lehlinah zing lam arsi tih chu "Lucifer" tiin a dah a, a nihna takah chuan "êng kengtu" tih tur a ni ang (Andrews Bible Commentary, 2020, p.860).

Hebrai lehkhathawn (6:4-6)-ah chuan,"Tin, vawi khat rilru tihvara, van thilpek tema, Thlarau Thianghlim chantira, Pathian thu Ṭha leh hun lo la awm tura thiltihtheihna tem tawh zeta, tluksante kawng thu zawng–chu mite chu an simna turin siam thar leh rual an ni lo, Pathian Fapa chu anmahni tan khengbet nawn leha timualpho an nih avangin" tih a awm a. He laia "tluksan" tih hi Grik tawnga tlu satliah sawina "pipto" hmang lovin "parapipto (fallen away–NASB)" tih hman a ni a, "kal bo, kal peng, hawisan (to fall away, to deviate, to turn aside)" tihna a ni a. "Siam thar (renew–NASB)" tih hi, Grik Ṭawngah "anakainizo","ti thar, ngai awhtir (to renew, to restore)" tih niin, he tlukna hi chu ngai awh thei tawh lo tura tluksanna a ni. Mizo Bible Zirna (Mizo Study Bible, 2021, p.2253)-ah chuan, "Pathian chhandamna hnathawh chu a ngai reng; mahse, an nungchang avangin anmahni zawkin chhandamna an tluksan, an bosan thei tihna a ni ber ang. 'Vawi khat rilru tihvar'–Chhandamna chiang taka chang tawhtute. Kristian nih inpuanga, baptisma chang tawhte. 'Van thilpek tem'–Kristiante inpawl khawmna leh sakramen hmanga Isua Krista inpekna a taka chang tawhtute sawina a ni ber ang. 'Thlarau Thianghlim chantir'–Thlarau thianghlim changa thlarau thilpekte pawh dawng sawina a ni. 'Pathian thu Ṭha...tem tawhte'–Pathian thu tak hriaa Chanchin Ṭha, chhandamna tura Pathian thiltihtheihna chatuan daih changa hlimpui tawhtute an ni" tiin a inziak. "Chuvangin, dinga inring chu fimkhur rawh se; chuti lo chuan, a tlu dah ang e" (1 Korinth 10:12) tih kha min hriat chhuahtir a ni.

- Zoliansanga Tlau