Theipui hnah féngtute

Kei ve tehlul hian ram ka thlir ve ṭhin a. Ka phâk ang tâwkte, a cháng phei chuan ka phâk bâkin ring fân uak uak chunga thlirte pawh ka nei. Chuta ka hmuh ṭhin chu hlauhna leh tling loa inhre tlatte âw - ka leh hmachhuan tur nei lo - ânchhia (Pathian anchhia ni lo) dawngte saruak hiala awmte'n theipui hnah thap hrep hrupa inkhuh hram hram, chu lo an neih loh avanga zak ta ṭhin. Saruak an ni tih hriaa inphenna zawng ṭhinte hi a ni - ka hmuh ṭhin chu!

Hlauhna an nei - ṭhinin a! An thil hlauh erawh a mihring an inan loh ang bawkin an dang thei ang. Ṭhenkhat hlauh chu an neihchhun nia an sawi ṭhin Pathian hi a ni mai thei. An Pathian (Ka'n tideuh kher teh ang) an neihchhun tak meuhin a hawisan lehzel chu an hlaute pawh a ni mai thei. Tin, hlauhna hmang hian mihring hi a lo inkhaihhruai ve thei khawp a. Sikul naupang 'home work' ti ngai lo khan vuak leh sikul aṭang hiala hnawhchhuaha vau ni ta se, chu insawi ṭhaihna, vauna thu dengkhâwng hman a nih chinah chuan 'home work' ti ta zat zat pawh an awm ṭhin hi!

Hlauhna hian mihring nun chu thui tak hril lo mah se, a eng emaw chen chu a kaihruai ve thei khawp niin a lang. Ṭhenkhat erawh chu fate an nei ve thliah thluah a. An fate hma hun an ngaihtuah cháng chuan an rilru hah tawt up upte hian a tihlauthâwng fo ṭhinte pawh a ni ang. An fate zirna túrte, sawrkar sikul a ṭha tawk lo tih chu anni pawhin an hre ve vek a. An meng a, kan Zoram khawvel tukverhah an dak ve ṭhin miau si a! Private sikul chu an beisei ngam lo bawk si ni tur a ni. Chu'ng chu an thil hlauh chu a ni mai thei.

Ṭhenkhat erawh chu damloh leh hrisel loh hi an thil hlauh berte zinga mi a nih ka lo ring ve ngawt ṭhin. In enkawlna tur sum leh pai an tlachham awm si a! Chu chu theipui hnah thap hrep hrup an fenna chhan pawh a ni rëng a. Anni-ah chuan Sawrkar tihte leh politics-te hian awmzia dang daih a nei a, an beisei dân pawh a dang daih nite hian ka hria. Inthlan dâwn apiang hian beisei an nei ziah a, an beisei chu Sawrkar aṭanga hamṭhatna ṭhahnem tak a ni. An beisei mai a ni lo, sakhi luite tui châka a thaw huam huam ang hi an ni ber! Mahse, beidawnna ruama hruai luttu a ni fo! Beidawng turin an beisei a, an châkna ata mi chak loh an nih phah ta ṭhin. Chu chu thil pawi tak a ni.

Rilru lam zirmi Thales khan, 'Beiseina hi mi retheite chaw a ni' a lo ti hial a. Chu an chaw ber ei lo a, an neih loh chuan an thahruite chu a chak lo thuai ang a. An taksa a pan telh telh ang a. A tawi zawngin- mi vanduai ber nihna certificate hial hlan tlak ni âwmah an chhuak daih thei. Beiseina ram chu an tiam a, an zuna uai tura beiseina chu! Khawi zu leh hnute tui luang ram ni awm fahranin an inchhuahna thang kamah chuan, tleipui hnah thap hrep hrup fengtute chu an awk ta ṭhin a. Dâwt han hrilh tlak pawh an ni tawh lo asin le! An phu reng vang pawh ni loin, an dinhmun avang hrim hrim pawh hian an beiseina chu zahsak a, tihhlawhtlinsak an phu ngawih ngawih!

'Mahni insit leh thil ti thei lova inngai, tih theih ve ngei tur pawh tlin lova inhre tlat, thiam ve theih mai tur pawh tum chhin ngam lo...mite hi mahni phu tawk leh hmuh tur ang pawh chang pha lo' tiin Darchhawna'n 'Nihna' tih essay-ah a ziak a. Hei hi kan pawm em? Theipui hnah thap hrep hrup fengtute hian an phu tawk silhfente leh an hmuh tur ang pawh an chan phâk lohna chhan chu an insit vang maw? Tling loa an inhriat tlat vang maw? An tum chhin ngam loh vang maw? A thu hrimah mihring hi kan chawr chhuahna hian a hril thui hle a. Kan thil hmuh leh hriatte pawhin kori a tu hle ang. Theipui hnah thap hrep hrup fengtute hi a nawlpui chu eng emawin a chung tlak avanga saruaka awm ta leh, neih alawi an neih loh avanga theipui hnah feng ta chauhte tân chuan 'suit' ha leh nghawng awrh awrh ṭhinte zinga insit lo a, inring tâwk tur chuan pachan a ngai thawkhat ve viauin a rinawm.

Mahse, chu chu chhan a tling em? Tlin lo riaua an inhriat tlatna chhan hi eng nge ni ang? An tum chhin ngam loh chhan pawh? Kei chuan anmahniah tumruhna, tlin tuma beih ve tlatna a awm ang. A awm em em ang! An tumruhna, an tlinna dâltu hi a awm a nih ka ring fan. A dâltu nia lang chu kan 'system' dik lo pawh a ni thei. Khawtlang inrëlbawlna leh ṭhenawm khawvenna fel tawk loh vang pawh a ni mai thei. An âw-ka leh an harsatna ngaithla tura beng chhi an awm loh vang pawh a ni mai thei bawk. 'Ânchhia' tih hian Pathianin kan thlahtute anchhia a lawh chungcháng kha kan sawi tum a ni lo a, an mihringpuite vëkin anchhia an lawh zawk chungcháng hi a ni. Inthlan hun a lo inher chhuak a, theipui hnah fengtute hmaa bawkkhup lo chauh ta ṭhin 'candidate' te hian an tiamthu chu, 'I sawi lai kha a hnaih lai ber' tih awm tak tak an ni leh fo mai hi an tân chuan ânchhia a tling!

Khawpuia mi hausa chhungkua a nghawng ve lem lohna tiamthu te, 'development' kan tihte hi an tân chuan vaivut kara lung man tam hai chhuak ta ang hlauh hi an ni ṭhin. "Riangvaite hnenah Chanchin Ṭha hril tura mi ruat avangin Lalpa Thlarau chu ka chungah a awm; ani chuan salte hnena chhuahna thu leh, mitdelte hnena mitvar neih lehna thu sawi tur te, tihduhdah tuarte chhuahtirna tur te, Lalpa lungawi kum thu sawi turtein, mi tir a ni," (Luka 4: 18-19) tihtein a khawih thûk lutuk lem lote biak ina an 'Amen' ngawt ai chuan anni-ah chuan nghawng a nei thûk hle ang.

Khawvel hmasawnnate'n a velh ṭah ṭhinna tluka tihduhdanna hi an tân a awm kher lo ang. 'Thlarau riangvai' tih ang zawnga Pathian thu la ṭhinte ai ngawt chuan an riangvai a, tisa nen lama riangvai an ni si a! Kan sawrkar ṭha tehkhâwngte hi hêng theipui hnah thap hrep hrup fengtute laka kan 'performance' te hi ni ta zawk se la, hmasâwnna kan tih te hian hêng theipui hnah thap hrep hrup fengtute eng ang takin nge nghawng a neih a, an hnên thleng phâk hmasâwnna chu kan pe thei em? Tihte hi kan tarmit ni ta se la chu! Theipui hnah thap hrep hrup fen reng hi an tân a hrehawm ta lutuk a, savun kawrfual siamsaktu an mamawh a.

Chu savun kawrfual an inbel ve theihna tùr kalphung leh 'system' chu Tlumtea thlirin an lo thlir ve vawng vawng ṭhin.

- Davis Hriatpuia