VANKHAMA HLA (“Mim ang kan piang hmun ta si lo” tih thlir bikin)

Vankhama hla “Mim ang kan piang hmun ta si lo” tih hi “Zoṭawng thu nawi 54” Pu Rempuia R. Lutmanga’n a rawn ziak kha ka lo chhiar ve a, ka hmuh dan sawi ve ṭulin ka hria a; ka han sawi ve a ni e. 

Vankhama (1905-1970) Mizo hla phuahtute zinga kawng hnih kawng thuma hla phuahtu ropui tak nia ka ngaih kha; ka ngaihsan em avangin a chanchin hi a dam lai leh a thih hnu pawhin ka zir ngun hle a. Amah leh a fate pawh ka kawm tam mai. Kan chhungkaw ngaihsan a nih avangin ka u Lalthangdula Sailo (L) nen pawh an inahte lengin kan kawm ṭhin. Pa lianpui sang tak a ni a, a lu pawh Lusei thlah tih hriat fahranin a sei ruau mai.

A chanchin hi uluk taka zirin a hla phuahte thlurbingin bu chhah vak lo dahin ka ziak tawh a. Vanduaithlak takin a bo ta hlauh mai a, a hnua ka ziak leh tlem te chauh ka chang ta. A hla 54 erawh chu ama dam laia amahin a phuah ang chiaha kan ziak chu ka la kawl kim ṭhap a, a tih ziah le. 

Hla phuahtu Vankhama hi khawtlang lunglen leh thil siamahte, (nature) thil chhutna philosophy-ah te leh a hla thu hman thiamahte hian amah tluk Mizo hla phuahtute zingah hian an la awm lo ti ila, kan uar lutuk a ni lem lovang chu. Tunah erawh chuan he lam hi sawi chakawm viau mah se ka sawi rih lo mai ang.

“Mim ang kan piang hmun ta si lo” 1950 tih hla, tihdanglam tum a, “Mim ang kan piang hmun ta si lo,” tia chanchinbua lo chhuak “Zoṭawng thu nawi 54” chauh hi sawi rih ila. “Mim ang piang” tih hi hman lai aṭanga tun lai thlenga hla thua “piang” sawi nana an hman ṭhin a ni. Rokunga hnuchham hlaah pawh, “Mim ang I pianna chun ngei kha,” tih kan hmu a, upa zaiah pawh “mim ang ka piang ka mal” tih kan hmu. Hei vang hian ṭum khat chu ka u Lalthangdula Sailo (L) nen Pu Vankhama kan kawm ṭumin ka u chuan, “'Mim ang kan piang hmun ta si lo' i ti a, Upa zaiah chuan 'Mim ang ka piang, ka mal,' an ti a. A chhan chu mim hi a peng ve ngai lova, mim fang khat aṭangin mim kung pakhat chauh a lo ṭo chhuak ṭhin a. Chuvang chuan 'Mim ang ka piang, ka mal,' an ti a” tih thu a sawi a. Pu Vankhama chuan, “Ka ti a nih kha,” ti ringawtin a chhang a. Pilata, Isua kros chunga a thuziak thlak tura puithiam lalte'n an ngen a, a ni’n, “Ka ziak kha ka ziak zo tawh,” a tih kha mi hriatchhuahtir. He ta ṭang hian, “Mim ang kan piang hmun” Vankhama hian a ti lo tih a chiang khawp mai. “Mim ang,” tih thu hi a sawi lo reng reng. “Mim ang kan piang hmun ta si lo,” a tichiang. 

He hla hian a sawi lan duh chu nula leh tlangval inhmangaih theih dan hi mak a ti a; “Laikhum zala ka dawn pawhin a mak e, hril sawi har ka ti…” U leh nau piang hmun kan ni lova, chi leh kuang kan inhnaih hek lo. Hringtu nu leh pate lamah lah inlainatna reng reng nei lo kan ni a; mahse kan induh tawn tlat mai si hi “Pathianin mihring a siam dan a ni e” tih mai loh chu sawi dan kawng dang a awm lo. 

He hla hian a phuahtu hi mi naran ni lovin mi thil chik mi leh thil chhut peih tak a ni tih a tilang. Nula leh tlangval inhmangaih dante, nu-pa thleng pawha mihring inhmangaih dan hi a mak em lah tak a, hla phuahtu Vankhama hian “a mak e hril sawi har ka ti” a ti hi a tidik viau a ni lawm ni!

Amaherawhchu, a hmangaih nena an induh tawn thu an han sawi dun chu “Hrilh ka nghakhlel ka chun leh zua, chinlai lenrual zawng lakah pawh” a ti hi, nunphung pangngaiah chuan tuman an ti tak tak dawn em ni? Hla phuahtu pawh hian a tak takah chuan a ti lovang a! A zep fu zawk lawng maw!