Written by
- Reuben Lalnunthara
Hnamte

MITEN TUNGE ANI MIN TIH?

Khawvela kan awm chhung hian khawtlang, Pawl, Kohhranah te hruaitu kan neih a ngai ṭhin. Pathian pawhin Israel fate kha hruaitu a siamsak a nih kha.

Mihring hi a huhova khawsa tura duan kan ni a, inlak hran vak theih a ni lova, eng pawl ber hnuaiah emaw kan awm a ngai ve ṭhin a, hruaitu awm lovin pawl a awm thei lo.

Hruaitu nih hi a hlu tulh tulh emaw tih mai tur a ni ta, a chuhin kan inchuh ta a ni ber mai. Political Party ah phei chuan hruaitu nih inchuh avanga buaina hi a thleng fo a, state dangah chuan inthahna hialte pawh a thleng ṭhin a ni.

Hruaitu dinhmun hi thil pawimawh tak a ni a. Chaka khelh vak chi pawh a ni lem lo. Hruaitu nih chak takte hi hruaitu ṭha an ni lo fo. Lord Montgomery chuan, “Hruaitu dinhmun chu thil tum thuhmun neia mi dangte hruai tura duhna leh theihna nei, miin an rin ngam hi an ni,” a ti. Dr. John R. Mott chuan, “Hruaitu chu a ngaihna/ kawng hria, midang kal khalh thei, a hnung zui tura midangte pawt kal thei te hi an ni,” a ti.

Hruaitu dinhmun hi a nihna takah chuan chhiah­hlawh hna a ni ber a, mi­dangte tih peih loh ti tu, mi hmaa kal ngam leh sulsutu an ni. Intih lal leh thuneihna hmansual lam kha a kawk lo. Dr John R Motta chuan “Hruaitu chu kalna tur hria, amah pawh kal hmasa a, a hnung zui thei tura midangte hnuk theitu hi a ni,” a ti.

Hruaitu ṭha kan mamawh : A ralthuam leh a theihna nasa tak hmanga khawvel hneh tum, pa rothap Alexander Ropui-a khan thil engpawh tih dawn hian hruaitu ṭha pawimawh theihzia uar takin a sawi fo a. A thusawi pakhat, ''Ka hmaah hian Sakeibaknei za rual zet hi min beih tumin lo kal ta se, hruaitu atan Beram hmang se ka hlau lo ang. Amaherawhchu, Beram za rual hi bei dawn i la, an hruaitu atan Sakeibaknei hmang ta thung sela, chu zet erawh chu ka hlau khawp ang'' a ti. Hei hian thiltih leh hmalak dawna hruaitu pawimawh theihzia a tarlang chiang viau awm e.

Hruaitu ṭha awmna ram chu ram vannei tak an ni zel. Sawrkar ṭha (Good Governance) awm lohna ramah chuan a mipui chengte an rethei a, an intodelh lo a, mipui mangang leh lungawi lo an phun luai luai zel a. Harsatna hrang hrang hian a tlakbuak a ni ber ṭhin; chu chu hruaitu ṭha awm lohna ram a ni tlangpui bawk.

Hruaitu ṭha awmna ramah ve thung chuan mipuite thla a muang a, mipui leh Sawrkar inkar boruak a ṭha a, intodelhna leh hmasawnna tam tak hmuh tur an awm ṭhin.

Ziaktu pakhat chuan, ''Tum mumal tak pawh nei mang lova hruaitu dinhmuna din lungawipui ve ringawt chingho hi chu hruaitu an nih rei poh leh mite ngaih theih loh an hlawh rei a ni mai,'' a ti. Hruaitu ni lova hotu emaw inti tlat kan tam ta hle mai.

Hruaitute hian kan hruaite leh mipuiah kan in teh ngam a pawimawh. Hruaitu inti tam tak hi chuan mite ah leh kan hruaite ah kan in teh ngam lova, mi sawiselna te kan haw zawk ṭhin. Hruaitu tlawn theih, fakna emaw avanga lawm mai mai te hi hlawhchhamna a ni.

Hruaitu ṭha chuan 'I va han ti ṭha em’ tih te,’ ka lo ti dik lo a ni’ tih te hi a hreh loh a pawimawh. Peter Drucker chuan “Hotute hi hna thawk ṭha ber an nih a ṭul kher lo; amaherawhchu, hnathawk ṭha berte hnathawh lo hriatsaktu, pawmpuitu leh fuih thathotu an ni zawk” a ti a ni. Kan ram pawh hian hruaitu ṭha kan mamawh khawp mai.

Hruaitu ṭha chuan a mawhphurhna hlen se, a ṭul a nih chuan a dinhmun pawh midang a kian ngam tur a ni.

Inthlan kan hmachhawn leh dawn a; mipuite kan pawimawh leh dawn hle mai. Therhlo leh dinhmun sanna lam ngaihtuah lova, kan ramin hma a sawn theihna tura hruaitu ṭha thlanchhuah hi mipui mawhphurhna a ni.

Mite’n eng angin nge min hmuh? ti a in teh ngam khawpa huaisen len dikna duh hruaitu ṭha thlang turin ṭang sauh sauh ang u.

- Reuben Lalnunthara Hnamte