Written by
- Sangtea Khawlhring

IN NEITU LEH A LUAHTU

Khawvelah hian mahni chenna tur in (building) nei lova mi in luah hi engzat nge awm ang a, miin an in an luah sak hi engzat tak awm ang maw !

Ram hrang hrangten building/flat an in luah tir dan system kan hre vek lova, chu chu kan sawi tum ber pawh a ni chiah lova, ram ṭhenkhatah chuan 'mahnia in (building) neih ai chuan mi in luah duh zawk tamna ramte pawh an awm niin an sawi a, tak tak ni maw....

Kum 2021 Mizoram Statistic Obstract Hand book-a a lan danin, Aizawlah hian chhungkua (family) hmun thuma ṭhena hmun hnih deuh thawte hi mi in luah niin a lang. A awmzia ni ta chu, mi in luahtute leh in neitute hi insual ta i la, mi in luahtute an chak zawk dawn, ni awm tak a ni.

Mizoramah chuan in neitute hi an mahni in-ah chuan an thu em em a, Prime Minister leh Chief Minister-ai pawhin an thu zawk. An duh dan danin an in luahtute zawm tur, dan an siam a, a luah man pawh, duh zat zat an chhiar a. An duh hun hunah ti pungin inluahtute pawh an duh hun hunah an chhuah tir a, tu va sawisel sak ngam chi a ni lo. In neitu leh a luahtute inkarah hian dan (rules) te chu awm ve bawk mahse, tute mahin an sawi chhuak lova, a chhan chu, in luahtute hi a rethei zawk, thil tih thei lo leh a mawl deuh zawk an nih vangte pawh a ni mahna le.

Mizoram pawna in (flat) an in luah tir dan system chu eng pawh nise, kan tan a ṭangkai hran chuang lova, Mizoramah erawh chuan, in luahtute an fel leh a luahtute an vannei a, an sual deuh leh an vanduai deuh a ni mai. In neitute chu eng ang pawhin lo sual se, an lakah tumah kan inrawlh ngam chuang lo.

In neituten in luah tura an duhte chu chhungkaw member tlem, in luah man a hun taka pe zat zat thei, ruihhlo laka fihlim, a ma in anga cheihnum peih, inneitute zah thiam, mikhual nei dur dur lo tur an duh tlang pui.

Mi in luahtute pawhin luah nuam an tih chu a luah man leh a in, inphu tawk, in luah man tih pung chhen lo tur, in luahtute hnuaichhiah lutuk lo, mize nghet nei, an ina chhiat ṭhat tawhna ngam, chhungkaw mangan zual changa in luah man pawh bat sak ngam nise, tihte chu an duhthusam tlangpui niin a lang.

Mi ṭhenkhat hi chu kan han mak ve khawp a, mi fa lak (adopted child)te hnena 'I nu leh i pa dik tak a ni lo, i sen laia an fa lak i nih hi' ti a, fa lak an nih thu lo hrilh hram duh te hi an awm a. An hrilh khan, an tan sawtna leh hlawkna pakhatmah a awm chuang si lo.

Mi ṭhenkhat leh chuan, in neitute hnenah "In luah man in van ti tlawm ve, hengte chu, chu ti ang zat chhiar ta che u' tihte an ching a, kan sawi loh tur hi kan sawi peih ngawt mai. Thenkhat leh chuan mi luah laklawh laite hi in neitute hnenah, "In van ti tlawm ve, chhuah tir u la, chu mi zat chuan ka lo luah zawk ang" lo ti duhte pawh an awm. Rilru chhe zia a ni.

Mi ṭhenkhat ve leh chu, Thang­kura'n "Thiante hlawhah kan buai" a tih ang deuha in (flat) an in luah tir danah an lo buai a, "Chu mite paw'n chu ti zat chuan an luah tir" an ti a, a luah man ti sang ngam apiangte an entawn ṭhin, he ti ang thilah hian Pa aiin Nu ho hi in luah man tih san rawt chhuaktu an ni duh viau.

Chhungkaw ṭhenkhat chu a luahtuten chei ṭhain an han chei mawi belh a, chu mi avang chuan an in luah man tih san phu ta riauva hre ta tlat an awm bawk. Mi ṭhenkhat leh chu in luah man ti sangin, kohhran leh thil dangah thil pek hmanga thangṭhat lak an tum leh lawi a, heng ang hi nun in balance lo tih dan a ni.

Thil reng reng hi, a neitu rilru put hmang a zirin a danglam thei hle. Thufingin 'I ṭawngkam aiin i nun zia a au ring zawk' a tih ang deuh khan, kan in luah man chhiar dan aṭang te, kan in luahtute laka kan mize phuthmang aṭangte hian kan mize dik tak a hriat a ṭha. Kohhran ngaihsak vak lo Pa in aia kohhrana rawngbawltu fel deuh anga lang in luah hrehawm deuh zawkte pawh a awm fo mai. Kan in luahman chhiar dan leh in luahtute laka kan mize put hmang hi kan ṭhenawm hnaite leh kan in luahtute hian an hre chiang duh viau. Building neitu nia i indah ropui viau lai khan, i in luahtute ngei pawh khan an lo ngaisang lo ru viau ve thei tlat che, chu daih kha asin.

Mi hausa ṭhenkhat chuan mi luah atan building tam tak an sa a, felfai, phuisui leh changtlung tak takin an siam a, in tihtheih nachang pawh an hre chuang lo. Mi ṭhenkhat erawh chu, kaw hnih/ khat luah tur an nei ve dek dek a, in luahtute chungtlaka hnuai chhiahin, ka tirh phar theih tak emaw tih an awm chawk. Chapo te, in tihtheih te, in hmuhsitte hi a mihring a zir a ni a, khawvel mi hausaber, a zawna kum sawm hnih dawn lo ni tawh Bill Gate-a hi, a building mi tam takin an luah a, mahse 'pa chapo lo tak, mi hriatthiam­na ngah leh hlim thei tak a ni' an ti.

- Sangtea Khawlhring