Written by
- V.L Zaikima

GREATER MIZORAM

MNF-in kum 1966-a India laka indan a, mahnia ro inrel an tumna chu a hlawhchham a. Mahse, hnam ropui taka din khawchhuah tumna chu Zofate thinlungah a thi thei lo va, a zual zel a ni. Kum 2023 May ni 3-a Manipura Zofaten harsatna lianpui mai an tawh hnu lawkah ‘Greater Mizoram’ tih ziak chu Manipura Zofate chuan kar lovah an tarchhuak nghal a. Hei hian Zofate rilru put hmang a tichiang hle a ni.

Kum 1987 daih tawh khan Myanmar aṭangin Kiauluaia chuan Zofa tlang hrang hranga awmte inpumkhatna thu a rawn tlangaupui a. Zuitu ṭhahnem tak neiin CIA (Chin Independent Army) hmingin UNO-ah memorundum an submit a. ZoRO pawhin Zofate tlang hrang hranga awm te chu hnam ropui taka kan din khawchhuah theih nan, tun thlengin theihtawp tak meuh chhuahin UNO-ah kua hreuhin hma an la mek a ni. CIPC (Chhinlung Israel People Convention) pawhin UNO hmachhuanin Zofate din khawchhuahna turin hma an la a. Chutih lai chuan, ‘Thuthlung Fa’ intite pawhin kawng hrang hrangin hma an la mek bawk a ni.

India rama Zofate, Bangladesh-a Zofa leh Myanmar rama Zofate kan zavaia rorelna pakhat hnuaia kan insuihkhawm hunah chuan, Zofate chu Hnam ropui tak kan la ni ngei ang. Tun hnaia India sorkarin Look East Policy kalpuia kawng ṭha leh thlawhna ṭumhmun nen lam a buaipui tak hnuah chuan ‘Zoram Khaw Var’ hun lo thleng mai tura ngaiin ‘Thuthlung Fa’ intite chuan boruak chi hrang hrang an siam mek a ni. Tunah chuan Central sorkar chuan thlir mai lovin nasa takin hma an la ta a, ‘At East Policy’ an ti ta hial a ni. Central sorkarin chak taka hma a lak meuh chuan Thuthlung Faten kum tam tak chhung Tlumtea thlir taka an lo thlir Akyap lawngchawlhna pawh hman ṭan a ni ta der mai. Chittagong Hill Tract lawng chawlhna an sawi fo pawh chu a taka thleng mai tura ngaih theih a ni ta hial a ni. Bangladesh, Myanmar leh Manipura Zofate chuan harsatna namen lo an tawk a, hei hian Zofa tlang hrang hranga awmte chu nasa takin rilru leh thinlung lamah min tipumkhat mek a ni.

‘Greater Mizoram’ hi ram hrang hranga Zofate kan inpumkhatna leh zai khata kan luanna lamlian a ni a. Amaherawhchu, kum tam tak British sorkarin min ṭhendarh avanga ṭawng leh culture lam thleng pawha kan inan tawh loh avangin, rilru leh thinlunga Zofate inpumkhatna chu hmanhmawhthlak ti hle mah ila, tunah rih chuan tihpuitlin mai theih a la ni rih lo. Chu bakah, International Boundary-in min daidan avangin kawng awlsam a ni lo. In daidanna bang sut chim ngai pahnih a awm a, thinlung lama indaidanna leh ramria indaidanna hi a ni. Rilru lama indaidanna bang chu nasa takin a chim mek a, thinlung lama inpumkhatna chu lo thleng mai tur anga suangtuah theih a ni ta hial a ni. International Politic chevel kan thlir chuan tun aṭanga rei vak loah hian India sorkar chuan Zofate daidangtu International Boundary chu a sutchim mai te pawh a rin theih ta rum rum mai! Chutih hunah chuan Zofate chu Hnam ropui tak kan la ni ngei dawn a ni.

Zoram Pawl chhuak ho chuan kum 2023 MLA General Election aṭanga kum 2030 chhungin Zoram Thar chu a lo thleng rup mai dawn niin an suangtuah a. Anniho chuan ‘Zoramthar,’ ‘Zion Fanu Lalna hmasa,’ ‘Jerusalemthar,’ ‘Zoram Khawvar,’ leh ‘Pathian Lalram’ an ti ber a. Zofate kan zalen a, hnam hlâwm khat anga ropui taka din khawchhuahna a nih an ring a. China sorkar zara lo thleng tur angin an zeldin ber. Chu bakah, he hun hi UNO zara hmuh beisei an awm bawk.

Judaho Babulon sala an tan aṭanga kum sawmsarih hnuah Lal Kura hmanga chhanchhuah an ni angin, India sala kum sawmsarih kan tang chu Lal Kura II-na China-in min chhanchhuak dawn niin Thuthlung mite chuan an ngai. Kum sawmsarih an chhut chhuah dan a inan loh avangin tun hma lama Ram Thara luh tum ho chu an hlawhchham a. Vanlalliana chuan India sala kan tan kum chu Assam sorkara Mizoram a beh tak kum 1954 niin a ngai a. Tichuan, chuta ṭanga kum sawmsarihna, kum 2024-ah Ram Thara kan luh a ring. Gabriela intiin Vansangliana (Mission Veng South) hnena a sawi dan chuan kum 2026-ah Ram Tharah kan lut dawn. H. Hrangzama (Pathian Kohhran Ephraim Tlangram) leh Dr. B. Hmingthanzauva (CRC) chuan Ram Thara kan luh hun tura an ngaih chu kum 2030 vel a ni. Er. Edena leh Mimi T. Lalhmachhuani te chuan kum 2023 MLA General Election-ah hian Ram Thara kan luh tur thu an sawi a. Er. Edena chuan taksa tihdanglamna changa chu Ram chu luh tur niin a sawi a ni. Tichuan, hengho ngaihdan ang hi chuan tun aṭanga rei lo teah Ram Tharah kan lut mai tawh dawn a ni.

Thuthlung Fate leh mi tam takin Tlumtea thlir taka an thlir, Ram Thar lo thleng tur hi a hun an chhutchhuah leh Zofate Independent Nation anga kan din khawchhuah dan tur an suangtuahna chu a takin thleng lo pawh ni ta ang se, Greater Mizoram erawh hi chu a lo la thleng ngeiin a rinawm. Chutih hunah chuan Zofate chu hnam ropui tak kan la ni ngei ang. Chu hun chu UNO leh China zara a lo thlen an beisei ṭhup laiin, kei chuan India chakna hmanga Ram Thara kan luh ka beisei. India ram zauh tura kawng awmchhun chu Mizoram zauh hi a ni. Ram dang rûna an ram chhuhsak zawnga hma lak a ngai lo.

Zofa, ram hrang hranga awm pumkhata kan awm a, Greater Mizoram tihpuitlin a nih hunah chuan, India ram pawh a zauh phah sawt dawn a ni. Greater Mizoram hi Zofate tan leh India ram tan tihpuitlin hun a va nghahlelhawm tak em!

- V.L Zaikima