Ṭhalaite thlavang hauh ang aw!
Sumdawnna khawvelah kan lût thûk zel a, hriat ngai loh kawng thar kan ṭhalaiten an luhchilh chho zel a. Kum 2008 vel khan Insurance Company lamah kan ṭhalaite Agent hna thawkin Aizawl khawpuiah ṭul takin heng ICICI Lombard, Reliance Insurance, Bajaj Insurance, SBI Life adt. ah te an inhlawh chho a, General Insurance lamah pawh inhlawhna a awm zel. Mizo rilruah hian insurance policy lei hi a nachang kan hre lo nge kan rilrem vak lo, inhrilhfiah fe pawhin chiahpuam ang maia hlawk thur thurna ni tura ngaihna a lian hle. Chiahpuam vanglai khan heng insurance policy ke hrang hrangte hi zawrh kual a nuam phian niin an sawi ṭhin.
Ram pawn lama inhlawh lam a rik phat aṭangin kan ṭhalaite an che nghal a, Aizawlah pawh he lam buaipuia training centre hawng rum rumte pawh an awm kha. Singapore lama thawh kha a lar viau a, a hlawk lutuk tih mawlh mai kha a ri ring. An han sawi tak tak chuan, chumi khami venga mi chu Singapore ah hna a thawk a, a chhungte pawisa a thawn ṭeuh ṭeuh tihte a ni. Hna zawnsak thei ‘Placement Solution’ lam pawh Aizawlah hmuh tur a awm nghal vat a, training te pein kan ṭhalai eng emaw zat chu South East Asia lamah kan inthawnchhuak suau suau a nih kha. Kan ṭhalaite hi an duai lo a nia.
A ki thlakin Cruise - lawng lam leh hotel, Spa, resort adt. a hnathawh an langsar leh a, heng foreign leh India lairil lama hna thawh hi kan umzui ta viau a. Mizo ṭhalai ram pawna eizawng an ṭhahnem tawh khawp mai, thil lawmawm lam a ni. Kan ṭhalaite hi khawvel ram hrang hrangah hian eizawngin an inzar pharh ve hle tawh a ni. Non-Resident Indian-ten India Economy tan an thawh hlawk a, keini ramah pawh kan ṭhalaite hian sum chevel an rawn siam ve tho. An chhungte pawisa rawn thawnin in hmun lo ram lei thei tate pawh an awm nawk a, nula pahnih pawhin an khuaah concrete in an sa ut mai. Ṭhalai hawi mai mai nia kan hriatte hi hmuh loh karin Dubai lamah te an lo inhlawh daih asin. Mizo ṭhalaite hi an chhel a, an huaisen bawk, a thawka phita ṭhalaite sela tuar chhel lo leh zawmthaw lutuk ang maia kan sawi fo hi a dik lo.
A la rei lo, Blue Dart Courier-ah Online-a thil kan chah kan lam ṭhin a, hun a lo kal a, Service Sector-ah hmel thar kan hmu zel a, online marketing lam kan ṭhalaiten an han luhchilh leh a. Tunah chuan kan ṭhalai tam tak two wheeler-ah ipte lian pui pui akin bungraw chah an sem kual sung sung a nih hi, thawh tur a awm chuan kan ṭhalaite hi an nep lo.
Online Marketing kan hmelhriatna a la rei loh tehlul nen tunah chuan Mizo nula tlangvalten anmahni bungrua/ thawmhnaw adt. te chu online-in marketing an kalpui chur chur tawh a ni. Veng tinah ṭhalai kawng kual leh step-a ṭhu mai mai hmuh tur an awm mang ta lo. Tun hmaa TMB nam liam tham ṭhu mai mai tih kha chu sawi tur a awm tawh lo. Sawrkar hna ṭha ‘white colour job’ chauh ngaihven lo ṭhalai tumruh tak tak, mahni kutkawih ngeia hmasawn tum ‘Entrepreneur’ an pung zel hi ngaihven tham a ni. Tun hnaiah Mizoram sawrkar hnuaiah Entrepreneurs lam chawikanna Department kan nei ta a, ṭhalai tam tak thiam bik thil nei turin Skill development programme hrang hrang an kalpui mek a. Entrepreneur Skill Development Programme (ESDP) hi tun hma deuh kha chuan IIE (Guwahati), leh EDI (Ahmedabad) te khan hma an rawn la nasa a. Ṭhalai tam tak an training chhuak a ni, Electrical House Wiring, Food Processing leh Photography te phei chu a hlawhtlingin, tun dinhmunah mahni kutkawih hmanga eizawng mi eng emaw zat an awm mek a ni. Kan ṭhalaite hian Job Oreinted lam hawia training awm tawh phawt chu an bawh huai huai a ni, an awm mai mai tawh lo.
Union Public Service Commission leh Central Service hrang hrangah kan Mizo ṭhalaite an lut hlei thei lo tiin Sawrkar angin Youth Commission hnuaiah ṭan lak dan tharin hma an han la a, Kohhran lamah pawh Mizoram Synod chuan Central Service bakah All India Service ah ṭhalai an tlin chhoh theih nan Synod Resources Centre, Zirlai Viltu Committee a din a; hmalakna chi hrang hrang neiin TV lamah sawihona buatsaih leh exam bei turte tana lehkhabu ṭangkai buatsaihte a ni. India rampum huapa Sawrkar hna lian leh laihawla thawk turin kan ṭhalaite an tling hlei thei lo tiin kan rualawh thu hi sawi sawi mah ila, kan ram chhung inrelbawl danin ṭhalaite rilru a tih piansual chhung chuan eng kan ang lo vang. Mizoram chu sawrkar hnathawk tan vanram a ni ngawt a, a hriaten an sawi danin kan State Civil Service chu IAS nih ai pawha ‘Prestige’ sang zawk ang maiin kan cheibawl a, hetiang taka kan sawrkar hnathawkte nuam singkhawa kan siam avangin State pawn chhuah duh lohna leh ṭul tih lohna a lian a, hei hian a sap ṭawng takin 'home sick a siam a ni' an ti. Rilru piansualna tiphuisui turin Politics lam aṭangin beisei tur chi hrang hrang kan hlui a, Police-ah I ṭang dawn a nia tih te, chumi khami Dept. ah MR/PE-in I lut thei ang tihte a ri reng a. Lehkhathiam thei tak, han bei deuh se la Central lam Service eng emawah te chuan a inziak tling thei ang maw le, kan tihte chu Police Constable hna kan hmuhsak a, MA val kha tairaw tiang nen an duty ta ruk ruk a nih hi. Kan ṭhalai hawiher zau leh degree ṭha tak tak nei ten an degree nena inhmeh lo khawp hna mawlmang zawk an thawk hi chu rilru a na deuh. Party tana sawrkarna siam ang chauha khawsa kan sawrkar hian ṭhalai duhawm tak takteah rilru hniam ‘inferiorty complex’ a neihtir ta a ni.
Kan Politics kalpui dan chhemi hian kan ṭhalaite khawvelah thinlung dawrawm a siam a, party rawngkaia zirtirtu làk huk te, Police lak huk te, CSS hnuaia inthunte an kalpui a. Beiseina siamsak zetin beidawnna an pe leh a, Bhavan List tih leh Hnam Run List tih vel avangin ṭhalai thluak hriam tak takte chu a bil zo va; exam hram hram ai chuan, party a thunei chin bèl búl a fuh zawk tih rilru kawisawi tak an put phah a ni. Mahse, Pathianin kan ram hi min hruai a, ṭhalaite an harh thar zel a, tunah chuan thutak an zawng tawh a ni. Politician-te avanga rilru hnual leh kawisawite pawh thinlung thar nen hma lam an thlir ta. Ṭhalaite hian Ram hruaitute chu ‘joker’ ang chauhah an ngai hial tawh a ni, chuvangin mahnia dinchhuah duhna thinlung put hi ‘Neo Fashion’ a ni mek. Khawtlang leh Kohhrana ṭhalai chetvelna tam lutukte pawh a ziaawm chho mek niin a lang.
Kan ṭhalaite hi an thluak a hriamin engtik niah emaw chuan ram hi movement ropui tak hmang in an la khaichhuak ngei ang.
- Rosangzela, Vh, 8974138026