Written by
- Dr Lalhruaitluangi Chhangte
Reiek, ICDS Project
Ni 1000 - Nu leh naupang tan
Nimahsela, duhtakte u, he thu kam khat hi theihnghilh suh u, Lalpa ngaih chuan ni khat hi kum sangkhat ang a ni a, kum sangkhat pawh ni khat ang a ni, tih hi (2 Petera 3:8).
Hun leh hunbi hian kawng hrang hrangin pawimawhna leh awmze thui tak a lo nei ngei mai. Tun ṭumah pawh hian naupang enkawlna chungchanga ni sangkhat pawimawhna han tarlang ve leh lawk ila.
Ni sangkhatin a huam chu Nuin nau a paitirh aṭanga naupang chu kum hnih a tlin thleng hi a ni a. He hunchhung hi naupang thluak, taksa leh rilrua ṭhan chhoh nasat lai ber leh enkawlna pek uluk hunlai tak a ni. Ni sangkhat chu hunbi hrang hrangin hetiang hian ṭhensawm a ni - Nuin nau a pai hun chhung hi a dan pangngaiah chuan ni 270/280 anga chhiar a ni a. Naupian aṭanga kum hnih an pumhlum thleng hi ni 730 a ni leh a. Tichuan, hemi hun chhung hi Ni 1000 anga ngaiha ni ta a ni. He ni sangkhat chhunga Nu raipuar inenkawl dan leh naute kan enkawl dan hian nakina naupang hma lam hun tur nasa takin a hril a ni.
Rai hun chhung - Nuin nau a pai laiin eitur ṭha leh damdawi lama enkawlna ṭha taka a dawn a pawimawh hle a, naute ṭhan nan leh thisen tlakchhamna lakah a veng bawk a ni. Eitur ṭha a ei loh avanga taksaah tlakchham a neih hian nau thihna, piansualna, ṭhanṭhu leh rilru lama chak lohnate naupangah a thlen thei a. Nuin nau a pai lai hian mut hahdam an mamawh em em a, zanah darkar 8 leh chhunah darkar 2 tal mut a ṭha a ni. Nuin hrisel taka nau a pai theih nan chhungkaw boruak nuam leh zangkhai siam a pawimawh hle bawk. Nu leh nau hrisel taka an awm theih nan Anganwadi Centerleh Sub-centre tlawh fo a pawimawh hle a ni.
Thla 6 hnuai lam tan - Naute chu a lo pian aṭanga darkar 1 chhungin nu hnute tui pek ngei ngei tur a ni a. Nu hnute tuichhuak hmasa hi Colostrum an ti a, natna dotu ṭha tak a ni a, chakna a pai tam hle. Nu hnute tuiah hian nautein a mamawh tur tawk chiah zel eitur ṭha a awm a, kawṭha lo lakahte leh a kaihhnawih natna dang lakah naute chu a veng ṭha hle. Nu hnute tuiah hian nausen tana mamawh tur tui a tam tawk a, hmun sawma ṭhena hmun kua lai hi tuiril a ni. Chuvangin naute chu thlaruk an tlin thlengin nu hnute tui chauh pek tur a ni. Tin, nu tan pawh hnute tui pek hi a ṭangkai hle a, indanna ṭha tak a ni bawk a ni.
Thla ruk aṭanga kum 2 inkar - Naute chu thla ruk a tlin hunah nu hnute tui pek thlah chuang loin chaw an ei theih tur ang chi ei ṭantir tawh tur a ni. Naupangin kum hnih a tlin hma chu Nu hnute tui hi pek ngei tur a ni. Lirthei pawh a tlan nan petrol/diesel a mamawh angin, naupang pawh rilru leh taksa ṭhan len nan chawṭha a mamawh a ni. Naute chaw eitur buatsaih kawngah nu leh pa emaw nau awmtute kan pawimawh hle a ni. Man to tak taka naute chaw siamsa lei ai chuan awlsam taka ina kan siam chawp theih angte pek zir ila, a hriselin a ṭha em em a ni. Buh, Be lam, thlaihnah hring, leh thei chi hrang hrangte siam dan ngai renga pe loin, siam dan hrang hrangte pawhin pek kual ṭhin a ṭha hle. Mithiam zawkte'n an chhut danin naute chu thla ruk aṭanga thla riat a nihin ni khatah chaw vawi thum tal pek ni se, thla kua aṭanga thla sawmpahnih chin chu ni khatah chaw vawi li tal pek ni se (Ministry of WCD, GOI, 2018). Chaw kan pek inkarah hian thei vawi khat tal pek tel ngei ṭhin tur a ni. Tin, naupang chu kum khat an tlin hma ngeiin an chaw ei tur leh ei danah tih ṭhan dan ṭha neihtir a ṭha hle a ni.
Raipuar leh nausen enkawlna kawngah ni khat hian ni sangkhat tan pawimawhna thuk tak a nei a, hemi hun chhunga enkawlna an mamawh ang pek an nih loh chuan naupang chu taksa ṭhan lenna leh hriatna kawngah an nih tur ang an ni pha lo ṭhin a. An rilru, taksa leh thlarau ṭhan lenna kawngah tlakchham nei lo tura hma kan lak a pawimawh hle a ni.