Written by
- K.T Pakhuangte Faculty
SIRD&PR, Aizawl

MIZORAM VILLAGE COUNCIL THLAN THARTE FIMKHURNA TUR THILTE

Village Council pawi­mawhna leh ṭangkaina te chu sawi nawn fo ngai lova kan hriatsa ni tur ka ruat avangin tun ṭumah hian Village Council Member atana thlan chhuah hlimten rorel an ṭan tak tak hmaa an lo hriat lawk atana ṭha nia ka hriat te han tarlang ila. 

1. Village Council lo pian chhuah danah hian khawchhung inrelbawl a, mahni khua ṭheuh Dan leh thupek kengkawh mai tur an ni a. Developmental Agency an ni lem lo tih an inhriat thar fo a pawimawh. Administration of Justice Rule 1953 angin Village Court thuneihna pawh pek an ni ṭhin a. 2014 VC amendment (sec 8A) ah khan sorkarin a pek anga Developmental Scheme khawih ve theihna an nei ve ta chauh zawk a ni. Khawtlang hmasawnna thlen vaktu nih aiin Khawtlang rorelna felfai tak siamtu nih kha VC nihphung tur zawk anih hmel. 

2. Hmanlai Mizo Lalte thlaktu tura VC te hi mipui thlan lal an nih avangin an khaw chhunga thil engpawh rel vek mai thei tura inngai an awm fo mai. Chutiang a ni lo. Danin an thuneihna a pek huam chhungah chauh thuneihna an nei a ni. Dan an hriat a pawimawh hle.

3. Village Council mem­ber atana thlan chhuah tawhte chu Opposition leh Ruling an awm tak tak thei tawh lo. V/C Act, 1953 Section 7 ah khan Executive body chungchang a sawi a, khata tarlan a nih ang khan VCP, Vice, Treasurer leh Secretary te member an ni a. VC Member 3 awmna chinah chuan thlan tlin zawng zawngten Cabinet post (ti mai ang) an chan kim vek a ngai a. Member 5, 7 leh 9 awmna chinah pawh kalphung an lo neih tawh sa angin, state danga Panchayati Raj Institution (PRI) nei tawh te tih angin Department (portfolio) an insem thlap ṭhin. Tin, Section 6(3) angin Meeting a inkoh a kal duh loh ngawt pawhin ban theih a ni; tih tauh a thiang tawh lo. 

4. Mizoramah Separa­tion of Judiciary ni tawh mahse, kan la kalpui reng tho si a, Village Court kalpui danah hian Proceeding felfai taka ziak ni lova, sawihona chauh duh tawka thutlukna siam a awm fo ṭhin niin a lang a. Court hawn a nih reng reng chuan fimkhur leh uluk takin tih tur a ni a. Thubuai thehlut tu leh a khin a te thusawi ngaithlak tawn ve ve a, thuhretute pawh koh a ṭul chuan koh a tha. Dan ina a sawi angin a lehlam lehlam thu leh hla ngaithla chunga thutlukna siam fo tur a ni.

5. Vantlang Rorel inkhawm (Gram Sabha) hi ngaih pawimawh a hlawh lo fo ṭhin. Section 11 A ah khan a pawimawhna leh ṭulna bakah a tih tur chiang takin a tarlang a. Khatah khan khawtlang hmasawnna tur te, sorkar scheme - mimal hnena pek chungchang leh thil dang te chu an rel vek tur a nih kha chawi lar a, langtlang taka thil kalpui ṭhin a ṭha khawp mai. 

6. Tunlaia VC te sum hmuh­na lian ber chu MGNREGS hi a ni kan ti lo thei lovang a. Hetah pawh hian vantlang rorel inkhawm (Gram Sabha) kova, mipuite thawh tir lova hlawh Cut (a mawi zawngin ‘public contribution/donation’ an ti) an awm ṭhin. Hemi chungchang hi thil dik lo tak a nih avangin sorkar pawhin ti lo turin VC te chu a hriattir fova. Mipui chuan hna thawk lovin, hnathawk anga insawiin sorkar sum an eiru a ni tih an inhre lo fo ṭhin. Thil pawi tak a ni. An thawh peih loh chuan hlawh pawh an la lo ngam mai tur niawm zawk tak a ni.

7. VC tam tak hian mahni huam chhungah Inhmun lo ram la pe thei niin an inngai fo mai. The Mizoram (Land Revenue) Act, 2013 angin VC te hian Inhmun pek theihna an nei tawh lova. The Mizoram (Land Survey and Settlement Operation) Act, 2003 in a huam lohna hmunah te Inhmun, Dawr leh Stall tur te a ruahman thei chauhva. Chupawh chu dan ang taka tih a ngai zui. Lo tur erawh chu 60 bighas or 80268 sq.m aia zau lo Reserve area lovah an la theh thei, hei pawh hi Supreme Court thupek angin Lo ram theh tura tihna order hi DLAO ten hun engemaw chen aṭang khan an issue tawh ngai lo. 

8. Sorkarin a koha kal duh lo VC ṭhenkhat an awm fo mai. Hei hi sorkar thupek zawm lohna a ni a, section 25 angin an chungah hremna lek theih a ni. Hetihlai hian VC te enkawltu Department chu Local Administration Department a ni a. An ni hriatpuina tel lova duh duh ina an lo ko ve ringawt erawh hi chu tih loh atan a tha.

9. VC te hian sum enkawl tur 2 an nei a, chungte chu Development Fund leh VC fund a ni. VC fund hi VCP kawl tur a ni a, Development fund hi Treasurer kawl tur a ni. Fund 2 te ziak feltu tur chu VC Secretary a ni. Kan hriat thiam theih nan - Taxes hrang hrang khawn te, chawi tir, hnatlang phatna etc, te hi VCP kawl tur. MGNREGS Materials component, Fifthteen Finance Commission (FFC) grant etc. te chu Treasurer kawl tur a ni. 

10. Sum hi uluk taka vawn tur a ni a, Cash bu te hi ṭha taka vawn tur a ni. FFC grant te phei hi chu PFMS a thun a, online audit tih tur a ni a, fimkhur taka vawn ngei ngei a ṭul. VC tam tak mualpho fo na chu sum vang a ni fo a ni.

11. Tuna FFC grant an dawn turah hian Tied leh Untied fund-ah ṭhen a ni a. Tied ho hi Ministry duh dan angin Tui khawl/ hna tihun leh thianghlimna kawng a hna te thawh tur a ni a. Untied erawh hi chu GPDP a an lo telh tawh hna te emaw thawh tur a ni thung. Heng te hi Village Council kaltlang chauhva thawh tur te an ni.
(A chunga thuziak hi a ziaktu mimal ngaihdan leh hriat dan a ni a, sorkar thu chuak a ni lo)