BAWNGKAWN - DURTLANG KAWNG

Chawlhkar liam ta khan Bawngkawn leh Durtlang inkar kawng chhak a min a, kawngpui pawh hun eng emaw ti chhung kal theih lohvin a awm a, Mihring nunna leh thil dang erawhin a tuar hranpa lem lo.

He thil thleng hian mi tam tak tan harsatna nasa tak a thlen ngei ang tih a chiang a. A tuartu pawh an ṭhahnemin ṭhenkhat, Durtlang damdawiina awm te emaw, an chhungte emaw tan phei chuan thil pawi a thleng thei.

He harsatna, kawng chhak lo min thla ta hi mihring siam chawp harsatna (man-made disaster) an tih ang hi a ni a. Pumpelh theih harsatna lo thleng, rorelna leh inawpna ṭhat tawk loh vang a ni ber a. Ram changkang leh inawpna fel deuh chu ni ila, he harsatna hi tawk lo thei kan ni a, mahse kan tawk ta tlat hi a zah te pawh a zahthlak thei deuh.

Helai kawng chho hi han en reng reng pawhin tun ang mihring changkan tawh hnu (civil society) angah chuan a laiha laih ngam loh nia lang hliah hliah a ni a, laih miah loh pawhin a awm mai mai hi a hlauhawm a, a lung leh leite hi a rinhlelhawmsa viau mai a. kalna kawng dang awm chu hla tak mai (Zuangtui lam) a nih avang leh kawngte a ṭhat lutuk loh avangtein hlau deuh chung pawhin kan zawh lo hlei thei lo va, kan kal a ni mai a. Chutih laiin lei laih a, ruah a sur leh bawk si chuan a hlauhawm ta hle a ni.

Zawhna awm thei lian tak pakhat chu, tu tehrengin nge heng kawng chhak lam ram hi in hmun atan lo pe? tih hi a ni. Thil hi tih awm leh tih awm loh a awm a, kan Land Settlement Department hian thil tih awm loh tak an lo ti ni ngeiin a lang.

Ka hriat thiam loh pakhat chu thil fel lo eng emaw a lo awm hian a mawhphurtu leh a titu zawn chhuah loh a, hriat loh hi kan tihdan a ni a. Hei hi a ṭhatna a awm a nih pawhin a ṭhat lohna a tam hlein a lang. In sak lohna tur hmunah in hmun kan han inpe a, a LSC kan neih tawh chuan in sak kan tum ta zel mai niin a lang. Durtlang khâm chho chauh ni lovah pawh in sakna tham loh khawpa hmun zim, kawng leh kawng inkar zingzum te in hmun atan kan inpe a. A rem lo chung chung leh leng lo chungin in te kan sa a, kawngin a zim phah zo vek a. Hetianga in sak tam tak hian mipui a tibuai em em a ni tih pawh veng tinin kan hria ang. Heng hi a takin ka hmu nual a, kan Land Settlement Department thil tih dan hi a mak thei hle a ni. Hetianga teh chhuaktu Officer leh Surveyor ten mipui min tihbuaizia hi sawiin a siak lo.

Durtlang kawng chho mai bakah Chaltlang kawng chho, Chanmari nena a inkar, kawng thlang lama in kan han saktirte hi chu a hmuhnawm loh ngawt mai. An tuichhia leh septic tank te hi engtin nge a awm zel dawn hriatthiam a har a, thlang lama awm te tan ngaihṭha taka awmte pawh a har ngawtin a rinawm.

In hmun pass kan tih mai, Land Settlement Certificate hi nei ringawt mah ila, mipui tana hmun him lo laiah te hi chuan in sak te hi phal loh mai theih awm tak a ni.

Chenhona thuah hian himna (safety/security) hi thil pawimawh ber niin a lang a. He himna kawnga mi dang tana hlauhthawnawm thei thilah chuan, thil dang zawng zawng dahṭhaa chu himna chu ngaih pawimawh hmasak ber tur ni awm tak a ni. Mi dang himna tur a tih derthawn dawn chuan kan meitalh hi talh awih a ni lo va, kan motor hi dah ringawt awih a ni lo va, kan huana thingte hi kih ngawt pawh a rem lo. Chuvangin mipui himna tiderthawng thei dinhmuna in hmun (LSC) nei te hi chuan lo nei ve mai se la, in hi sak phal loh theihna dan hi a awmsa lo a nih pawhin, siam chawp nghal vat chi a ni.

Kan ram leilung hi a awih a, ram remin min daih lohna chin a tam hle a. In hmun neihna apiangah, 'A pass kan nei sia,' tih changchawia in sak zel kan tum tlat chuan, buai loh chu hmabak dang kan nei lo. Kan buaina tam tak chu in sak theih lohna khawpa hmun zimah, a ram leilungin a daih dan tawk ngaihtuah lova kan duh dan tawka liana sak kan tum tlat te, a kailawn hisap tel lova in kan sak hnuah kawngpui lama kan kailawn kan dawh chhuak ta tlat a, 'Hetia kan tih loh chuan, kailawn a awm dawn si lo va,' kan ti ta tlatte hi a ni. Chuvangin kan in sak dan turte leh kan sak loh dan turte hi dan hmanga relpui fe hi kan ngai a ni. Kan sorkar hian phal lohna hmun fel tak hi a neih ngei a ngai.

Kan sorkar hian tihtur tam tak a nei a, ram leilung chunga sorkar thuneihna leh khua leh tuite a enkawl dan tur hi a ngaihtuah a ngai a. Inenkawlna dan a awm mumal lo a nih chuan dan siam lamah leh a awmsa kenkawhna lam a ngaihtuah hle a ngai a ni.

Thil lang awlsam leh pawisa nena inkungkaihte hi kan ngai pawimawh hmasain kan ngaihven fo ṭhin a. Chumi piahah chuan kan him tlanna tur te, kan inngeih tlanna turte leh kan inhriatthiam zel theihna tur te ngaihtuah a ngai ṭhin a, chu'ng nei tur chuan dan hmanga thil kan tih a ngai ṭhin. Kan mamawh tur dan kan neih theih nan ngaihtuahna kan sen taimak a ngai hle mai.