SAWHTHING HRALH CHUNGCHANG

Mizoram sorkar chuan a intiamna ang ngeiin sawhthing a’n lei ta a. A lei ṭan dawn dek dek a, thu leh hla a awm nghal nak mai.

Chamring leh Sailam khuain sawhthing an hralh zingah sawhthing ṭha tawk lo eng emaw zat a awm ni àwma sawi a ni a. Chutah chuan thu leh hla pawh a awm nghal nual. Kan thubuai kha a zialo angreng hle mai a, khatiang thubuai awm loh nan khan sorkar lam pawhin ṭha tak leh fai taka sawhthing hralh tur chu buatsaih tur a nih thu pawh an sawiin invaukhânna pawh an tichhuak nual a, ṭhenkhat phei chuan sorkar kha a invaukhân lutuk mah mahte pawhin an sawi hmanin ka hria. Chuti chung chuan sawhthing hralh zingah khan ṭha tawk lo eng emaw zat a awm ta tlat a ni.

A taka ka thil tawn han zep ve lawk ila. Hmanni mai, February thla chawhnu lamah khan in sak dona tur mau ka lei a. Eng emaw zat ka lei zingah chuan mau tél khatah chuan a laiah mau ro mawih tawh, hman tlak hauh loh pakhat hi a lo intel ve zar mai a. Kan han phelh a, hman theih loh tih hriat sa, a tira mau teltuin a chhia tih hre reng chunga a têl tel tih hriat a harsa lo. Hetiang hi kan thiltih duhdan a ni a. Kan kut hnathawktu kan tih tam tak rinawmna chu hetiang hi a ni fo mai. Ṭhenkhatin heng hi retheih vang a ni e an ti a, mahse hei hi retheih vang a ni chiah lo. Rinawmna (integrity) tlakchham vang mai a ni.

Sawhthing chungchang pawh ṭhenkhatin ‘intimualpho’ ti angrengin an han sawi a. Khatianga sorkarin a ti kha dem theih ang lek lekin sawi ṭalh kan tum niin a hriat a. A khaw mite pawhin engtin tin emaw sawifiah tum ang tein thu leh hla an han nei a. Mahse mi pangngai tan chuan thil awmdan a hriat theih maiin ka hria. Sawhthing chhia kha a thlalak nen kan hmu a, a tih tlak loh angreng khawp mai. Mi pangngai tan chuan khatiang thilah khan, ‘Ekhai, kan va han fel lo ṭhin em! A chhia ai thlakna tur kha kan chawi ang e,’ te pawh tih mai awm tak a ni a. Sawifiah theih leh sawi fel theih tum ni awm takin kan han sawi kual vel ni berin a lang a, a zialo ngawt mai. A letling zawng deuhvin ngaihtuah ila, sawi pial leh insawi fihlim tum sàwt lohna chu a lang thei mai awm e. Saiipa sawhthing thuntu ni lo, tuin emaw sawhthing chhia kha telh lo tum ta se, a buaithlak dan tur leh a harsat dan tur chu ngaihtuah tham fe a ni. Sawhthing chingtu ni ve lo tan sawhthing chhia lo kawl ràn a, sorkar lei tawh sa ipa thun tum ni ta ila, thil buaithlak leh hlawk lo zet a ni thei ang a, thurualpuite neih a ngai ang a, an dahkhawmna hmunah a ruka va tih te a ngai dawn a. Thil hlauhawm tak pawh a ni thei ang. Chuvangin sawhthing hralhtu khua, Chamring leh Sailam Society hruaitute tan chuan, ‘E, kan fel lo a ni e. Min ngaidam teh u. Hetiang chu kan ti tawh lo vang. Kan lo fimkhur ang e,’ tih mai kha tihdan tur ṭha ber niin a lang.

Kan buaina tam ber hi chu rinawm lohna te, hlemhlètna kan tihte hi a ni chawk a. Hei hian kan nunkhua a tihrehawm ta khawp mai. Hmana rinawmna nena khawsa ṭhin Mizote kha kan lo danglam ta viau mai a. Mi rinawm 99 awm zingah mi pakhat rinawm lo hian min tihmingchhe fo ṭhin. Hnam dang zingah Mizo nula fel tak tak za tam tak awm mah se, Mizo nula pakhat; lepchiah lutuk a awm chuan Mizovin kan hmingchhiat phah fo ṭhin. Sawhthing hralhtu mi rinawm tam tak zingah mi rinawm lo pahnih khat an lo awm ni ngei tur a ni a, chu'ng mite kuthnu chu eng emaw tia sawi pial a, ṭanfung zawn kual zawn kual kha thil tih àwm a ni vak lo.

Kan politics kalphung hi a chang chuan duhthu a sam lo angreng a. Sorkar ding lai thiltih reng reng chu sawi pawr theihna zawn ngar ngar a, dik lo deuh hlek pawh a sawichhiat hram hram hi kan eptu lam hian an tihtur nghet takah an ngai niin a lang. Hetia ti lo hian thil ṭha leh thil dikte hi chu ‘mahse’ ti hram hram lo hian thlawp ve mai se an zahawm zawkin a rinawm.

A lakna thuah te an kawtkai aṭanga la tur ni awm takten an han sawi a, kut hnathawktu lama ṭang ni awm takin Collection Centre thlenpui an harsat thute an han sawi a. Sawhthing chingtu zinga ṭhenkhat lahin an phurpui ve zel ni hialin a lang. Ngun taka ngaihtuah chuan sawhthing hi hman aṭanga vawiin thlengin, kg khat cheng 25 aia hniam lova kut hnathawktute'n anmahni khuaa an hralh theih chuan thil hlawk lo a ni hauh lo va, kut hnathawktu tan chìn tlak a ni. An khua ṭheuhah cheng 25 aia hniam lova sorkar emaw, Vai sumdawng emaw, Mizo sumdawng emaw pawhin an laksak theih chuan sawhthing chin hi a hlawk a ni. Chu chauh ni lovin an chawh theih hun hunah kg khat cheng 20-a la ngei ngei tur an awm tih hriat a nih pawhin kut hnathawktu tam tak chuan an ching duh ang a, an ṭhatpui bawk ang. Chuti a nih chuan an khua leh Collection Centre inkarah kg khatah cheng 10 an sen pawhin sorkarin kg khat cheng 50-a a lei chuan an la hlawk tih a hriat. Chuti chung chunga Collection Centre-a kg khat cheng 50-a sorkarin a lak hi hlawkpui loh theih anga sawi tum hram hram ang chi hi chu, a thu a hrisel lo angreng hle a, inzirtir chi loh tak a ni.

Kan buaina tam tak hi chu rinawmna tlakchham vang hi a ni leh ṭhin.