SAWHTHING BAWK

Sawhthing chungchang hmanni lawkah ka ziak a, tunah ziah leh ka duh a. Mahse sawhthing hi Mizoramin kan buaipuina a rei tawh em mai a, tun lo pawh hi ziak leh zel ila a âwm ve thovin ka hria. Sawhthing hian kan ram ei leh bar thuah hmun a luah lian em em mai a. Thiam bik nei lo mi tam takin sawhthing avang hian sum leh pai ṭhahnem tak an thawk chhuak a. A khua ang pawha dinhmun ṭhat phah ta an awm nual bawk. Chuvangin kan sawina a rei tawh a, kan buaipuina a rei tawh bawk a, hetia han sawi leh ṭhin pawh hi sawhthing hian a phu a ni. A sorkar ang zawng pawhin Party pahnih — MNF leh ZPM hian sawhthing lei an intiam tawh a. MNF chuan a chingtute kawtkaiah kg khat Rs. 10/- a lei an intiam a, ZPM chuan kg khat Rs. 50/- a lei an intiam a. Sorkarin sawhthing a lei hmasak (MNF sorkar lai) khan a lei thuah ngawt pawh sorkar kha a buai viau mai a, Maruti car te khan sawhthing quintal 50 te a phur ni ta hialin an sawi. ZPM hian eng emaw zat a lei tawh a, mahse a chingtute thar chhuah tam dan ngaihtuah chuan ZPM sorkar hian lei zo vek tur chuan lei tur a la ngah hle a ni.

Sawhthing lei hi tih namai a ni dawn lo tih hi a hma aṭang khan a hriat theih a. A chhan pawh kan sawhthing thar hi keini Mizoram tan chuan a tam tham ve riau tlat a ni. Mizoramin kan thar chhuah belhkhawm hi quintal a zawng pawhin nuai bi a chhiar tur a ni ve a. Chumi chu kg-a chantir tur chuan 100-a puntir a ngai leh a. Chumi puntir chhuak chu cheng 50/- a han puntir leh chuan pawisa hi a ngai tam tlat a. A pawisa ngau ngau pawh hi buaipui tham fe a ni phawt a. Chutah hralh chhuah zel loh chuan a dahna tur hi ngaihtuah ngai tham tak a ni. Quintal sing chuang tawh chu dah fel buaithlak ve tak a lo ni leh a. Fimkhur taka lei a ngai a, fimkhur taka hralh loh chuan kumkhuaa nuihza siamna tur te, thil fel lo lian pui pui awm theihna tur te a tam mai. Thil hi a tam tham chinah chuan buaina leh awlsamna hi amahin a lo piang ve mai ṭhin. Khawvel insumdawn tawn dan han ngaihtuah hi chuan tun dinhmunah chuan a buaithlakna lam hi kan chan tur la ni deuhvin a lang a. A awlsamna lam hi kan chanah a la bet chiah lo niin a lang. Ram dang sumdawngte hian kan Mizoram sawhthing hi rawn hre fuhin a kalkawng chu sial fuh ila, kan thar tam poh leh a awlsam ting mai thei a. Tunah rih chuan ram dang hi kan la dawr pawp meuh si lo va, khawilai tak hi nge kan harsatna ni a, engtia chu harsatna chu zuankhum tur nge tih kan la hre lo pawh a ni maithei.

Ram hmasawnna leh ei leh bar insawhnghehna thilah te chuan finna nasa tak leh remhriatna te, hun rei deuh te hi a ngai fo va. Kan sawhthing heti zozai chingfel tur hi chuan ruahmanna fel leh tihdan thiam fe a ngai thei a, chu chauh ni lovin vanneihnate pawh a ngai tel hial awm e. Kan Mizoram sorkar leh tun hma zawnga Mizoram kalphung han en hi chuan hetia kan sawhthing thar sa, quintal nuai eng emaw zat hi awlsam taka hralh fel mai emaw, lei fel mai emaw hi thil harsa tak a ni. A lei fel chu thu khat, a dah fel ringawt pawh tih tham fe tur a ni a. Chutih karah tṭhenkhat tan a hmanhmawhthlak em em mai lehnghal a. Kan sawhthing hi chu kan buaipui rei tawh a, eng chen nge kan la buaipui dawn a hriat hleih theih loh bawk.

Mizoram pumpui sum leh pai dinhmun khawih danglam pha deuhthaw thil a ni bawk a, buaipui fe hi a ngaiin a rinawm a, kan buaipui chho ṭan chu a ni ta mai. Quintal sangkhat vel an tharna khua aṭangin quintal zahnihte kan sorkarin lei tur a’n ti a, a hralh chang ve lo leh hralh zo thei lo tan chuan lungawi har ve thei tak a ni ngei ang. Mahse sorkar tana a buaithlak turzia hrethiam tan chuan dawhthei taka lo nghah a, tawrhchhel fe a ngai ngeiin a lang. Thinrim viau rikngawt khan awmzia a nei tlat lo.

Eng ti zawng pawhin kan sorkar chuan sawhthing hi lei a intiam ngei a, a lei zat tur chiah hi chu sawi a awm lo niin ka hria a. ‘Kan lei zo vek ang,’ tih lai tak hi sawi rik a awm chiah lo va. Mahse, mipui rilruah chuan sawhthing thar ang ang chu lei zo vek tura ngaihna a awm thung. Chutih laiin sawhthing hi tuna sorkarin a lei bak hi a lei tawh dawn lo tih thu a awm hauh lo bawk a. A la lei zel dawn pawh a ni thei. Lei zo vek dawn ta se kan sorkar pawisa hian a daih thei ang em? Hralh lehchhawnna hi sorkarin a hria ang em? Hre ta lo se a dahna tur a awm ang em? Hralh lehchhawng ta se kg khat eng zatin nge a hralh theih ang? Heng zawhna te hi chhan fel fak a har ta viau mai a. Hralh chhuak lovin a siam danglam (processed) dan kan hre thei ang emaw. Chutianga siam danglam dan pawh chu lo hria ila, thawklehkhat (season khat)-a a tui sawr emaw, a phut (powder) emawa siam zawh vek chu thil namai lo tak tur a ni.

Mi pakhat an sawi kha chuan engkim mai hi thil pakhat aṭangin a teh vek mai e tih thu an sawi ṭhin a. A nuihzatthlak duh viau. Mahse chutiang deuh chu kei hi ka lo ni pekin ka hre ta. Kan ram hruaitute hi eirukna thilah a mawi lo zawngin an thawm ka la hre ta hauh lo mai a, ka tehnaah chuan beidawn tur a la awm chiah lo. Mangan loh emaw, chi-ai loh emaw chu thil harsa tak a ni maithei a, mahse kan ram hruaitute awmdan ka ngaihtuah hian beidawn teh hlawl tur chu la ni lovin ka hria. Mihring hi sum leh paiah ber an rinawm tlat chuan thil dangah pawh an rinawm duh viau a. Ṭawngkam thiam tak leh mawi taka thu sawi reng chung sia tih awm loh takte an tih duh tlat si chuan, rin aiin rin ngam an har a. Kan ram hruaitute ber an rinawm tlat chuan beisei tur a la awm ang chu.